Trabzon
Osmanlı padişahlarından Fatih Sultan Mehmet'in Trabzon'u fethederken esmer ordusunun kullandığı güzergah ile 2400 sene önceki Pers prensi dü ahi arasındaki muharebeye eklenen yüklü askerlerin yürümüş olduğu ve senelerdir araştırılıp belirleme edilemeyen rota, TÜBİTAK'ın yardımı ile bilirkişi akademisyenlerce araştırılarak hars yolu adına turizme kazandırılacak.
Tarih süresince muhtelif medeniyetlere ev sahipliği karşıcı Karadeniz Bölgesi, ehemmiyetli harp ve fetihlere de şehadet etti.
Günümüzden 2400 sene önceki Pers prensi Kyros'un iktidarı ele giyinmek düşüncesince ağabeyi 2. Artakserkes ile meydana getirdiği Kunaksa Savaşı'nda desteğe çağırdığı 10 bin yüklü askerin kullandığı güzergah ile 1461 senesinde Trabzon'u fetheden Fatih Sultan Mehmet'in esmer ordusunu yürüttüğü güzergahı belirleme giyinmek talip bilgelik insanlarınca düzentileme başlatıldı.
Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. İsmail Köse'nin yürütücülüğünü üstlendiği "M.Ö. 401-400 senesinde Onbinler'in ve 1461 senesinde Fatih Sultan Mehmet'in Karadeniz'e finiş güzergahlarının belirleme edilerek modellendirilip coğrafi işaretle belirlenmesi" projesi, AB destekli COST Aksiyonu Bilim ve Teknolojide Avrupa İşbirliği Programı-SEADDA kapsamında KTÜ Teknoloji Transferi Uygulama ve Araştırma Merkezi'nin katkısıyla hazırlanarak TÜBİTAK'a sunuldu.
TÜBİTAK kabilinden bildirme edilen plan kapsamında Trabzon, Gümüşhane ve Bayburt'taki harp ve fetih rotaları, KTÜ'den harita mühendisi Prof. Dr. Ebru Çolak ve Prof. Dr. Fevzi Karslı, Eski Çağ tarihçisi Doktor Öğretim Üyesi Osman Emir, Osmanlı tarihçisi Doktor Öğretim Üyesi Miraç Tosun, Trabzon Üniversitesi'nden coğrafyacı Prof. Dr. Yavuz Akbaş, Uşak Üniversitesi'nden kazı bilimci Prof. Dr. Birol Can ile Gümüşhane Üniversitesinden Doç. Dr. Metin Aksoy'un arsa almış olduğu grup kabilinden alan çalışmasıyla 2 sene içinde belirleme edilerek tescillenecek.
Köse, AA muhabirine, zamanı İpek Yolu'nu havi ticari sefer ağının ayrımsız sürede dü tarihî hadiseye de şehadet yaptığına dikkati çekerek, bunlardan ilkinin 2400 sene önceki Pers prensleri arasındaki hükümdarlık kavgası dolayısıyla süregelen ve bugünkü Irak topraklarında meydana gelen Kunaksa Savaşı, ötekinin de 1461 senesinde Fatih Sultan Mehmet'in Trabzon'u kurtarılışı bulunduğunu söyledi.
Pers prensi Kyros'un iktidarı ele giyinmek düşüncesince ağabeyi 2. Artakserkes ile meydana getirdiği harpte içmek düşüncesince 10 bin yüklü er kiraladığını fakat prens Kyros'un harpte ölümüyle binlerce yüklü askerlerin devir zımnında geçerek halas yürüyüşü başlattığını özetleyen Köse, yüklü askerlerin Bağdat civarlarındaki Kunaksa'dan Trabzon'a derece çıkan güzergahı kullanarak ülkelerine dönmeye çalıştığını aktardı.
Köse, Fatih Sultan Mehmet'in de Trabzon'u fethe gelirken ordusunun kimi noktalarda, Kunaksa Savaşı'ndaki yüklü askerlerinin izlem etmiş olduğu rotayı izlediğine dikkati çekerek, "Fatih Sultan Mehmet, Sivas Koyulhisar ve Gümüşhane üzerinden, gine ayrımsız şekilde, kendisinden 18 yüzyıl önceki Onbinler'in izlem etmiş olduğu rotayı izlemiştir. Rotanın kimi bölgeleri aynı, kimi bölgeleri farklıdır. Bunu birlik adına belirleme giyinmek lazım. Fatih'in kronikçisi Tursun eş yanındadır. Fatih'in Gölçayır'a geldiğini ve Sultan'ın otağının burada kurduğunu ve Trabzon'un kuşatıldığını biliyoruz. Hangi güzergah izlem edildi, değişmez adına bilemiyoruz. Yıllardır bu söylenir zorla birlik adına belirleme edilmiş değil." diyerek konuştu.
Söz konusu zamanı güzergahın, başta 1800'lü zamanlardan itibaren Batılı tarihçilerin, araştırmacıların ve arkeologların bolca dikkatini çektiğini dile getiren Köse, bu güzergahı birlik adına belirleme giyinmek ve turizme vermek düşüncesince birlikte plan hazırladıklarını kaydetti.
Hem resmi adına çalışabilmek hem finansman anımsamak düşüncesince TÜBİTAK'a başvurma ettiklerini tamlayan Köse, "Ülkemizde buna benzeşim Milli Mücadele Yolu, Frig Yolu üzere rotalar mevcuttur. Onbinler'in intikal rotası, Fatih'in fetih rotası halinde turizme de kazandırabilmek, evcil halkın bu araç ile iktisadi girdi elde etmesi, Gümüşhane, Bayburt alanında dağlık alandaki uzvi mamüllerin ekonomiye kazandırılması düşüncesince bunların belirleme edilmesi lazım. Bizim projemiz de birlik budur." ifadelerini kullandı.
2 sene sürmesi bekleniyor
Projenin 2 sene süreceğini ve grup adına iş kısmı yaptıktan sonraları sahada tetkik yapacaklarını özetleyen Köse, Trabzon, Gümüşhane ve Bayburt'u havi ve bir çok dağlık araziden oluşan kuş uçumu adına kestirmece 200 kilometrelik birlikte bölgede düzentileme yürüteceklerini kaydetti.
Onbinler'in Soğanlı Dağları'nı, Zigana Dağı zirvelerini geçmiş olduğu zamanın mayıs ayı, Fatih Sultan Mehmet'in geçmiş olduğu zamanın de orak ayı sonu, ağustos başı olduğuna ayraç fail Köse, "Bu zamanlarda o alanı gitmek lazım. Denizi görebileceğimiz alan alanları bulacağız. Sonra gerçekleri, zamanı kaynakları ve satıh şekillerini, coğrafi ve kazı bilimsel niteliklerini kullanarak intikal rotalarını belirleme ederek haritaya işleyeceğiz. Modellemeden mesul hocamız harita üstünden bunu işleyecek. Net arsa ve alan çalışmalarıyla bu rotalar görülebilecek." değerlendirmesini yaptı.
Köse, çalışmanın sonucunu kitaplaştırıp Türkçe, İngilizce ve Almanca neşriyat yapacaklarını belirterek, laflarını şu biçimde tamamladı:
"Bu biçimde hem yöreyi tanıtacağız hem üniversitemize hem de bölgemize yardım sağlayacağız. Bu çalışmayla birlikte seçenek yaratılabilir. Trabzon'da Onbinler'in intikal güzergahı Sümela Manastırı'na yakın. Dolayısıyla burayla bütünleşmiş bir duruma getirilebilir. 2008 yılından günümüze bölgede meraklı lisanslı ülkesel emare adına da gezdim. Gerek gezim gerekse gezinsel aktivitelerle ilgilendiren sorunlara bizzat tutanak oldum. Yıllardır 'turistlerin Trabzon'da aşkın tutulamadığı' şikayetlerin başlangıcında gelir. Eğer turistleri bu yolda yürütebilirsek onları henüz aşkın tutabiliriz, kentin gezim gelirine yardım sağlayabiliriz."
