İstanbul
İTÜ'den meydana getirilen kayıtlı açıklamayla paylaşılan raporun ön lafında değerlendirmelerine arsa sunulan Rektör Prof. Dr. İsmail Koyuncu, depremlerin doğrudan peşi sıra prodüksiyon mühendisliği, mahal bilimi mühendisliği, jeofizik mühendisliği, mimari üzere alanlardaki bilirkişi adlardan oluşan İTÜ'lü bilgi insanlarının, gruplar biçiminde bölgedeki vilayetlerde tetkik ve gözlemlerde bulunduklarını kaydetti.
Deprem bölgesindeki önceki belirleme çalışmalarını çabucak bütünleyen akademisyenlerin nezdinde ön anlatım hazırladıklarını aktaran Koyuncu, "Bölgedeki depremin analizini yapan, gücenmiş hareketliliğini inceleyici bu raporumuz nezdinde 'ön belirleme raporu' olma hususi durumunu taşımaktadır. Deprem felaketinin neticelerini şümullü şekilde ele ilişki bulunan elan etraflıca nezdinde anlatım ise gelecek günlerde kamuoyuyla başkaca paylaşılacaktır." ifadelerini kullandı.
Raporda, "Depreme ilişikli jeolojik, jeofizik, mahal ölçümü ve jeomorfolojik ön tespitler", "Kuvvetli arsa hareketlerinin değerlendirilmesi", "Yapısal hasarların değerlendirilmesi", "Geleceğe çevrilmiş çıkarımların site planlama ve çabuk mesken ihtiyacının karşılanması düşüncesince kullanılabilecek prodüksiyon tekniklerinin değerlendirilmesi" ve "Çevresel enfrastrüktür ve deprem atıkları yönetimi açısından değerlendirme" mevzulu 5 iç kulak arsa aldı.
Türkiye saati ile 04.17'de ve 13.24'te özek üssü Pazarcık ve Elbistan bulunan dü deprem (Mw 7,8 ve Mw 7,7) meydana geldiği anımsatılan raporda, "Bu depremlerin kararı baş döndürücü açık nezdinde bölgede peyk görüntülerinde satıh kırığı haritalanmıştır. Arazide fayın makul kesimlerde satıh kırığı gözlenmektedir. Fayın sekmeli yapısı ve izi, arazide aşina hatlara DOĞRU olmakla birlikte, belik bilimsel yerine Çardak Fayı'nda sırtlar ve yamaçlardan ilerlediği görülmektedir. Bu depremin toprak izleri ve satıh gücenmiş haritası görülmemiş bilgiler içermektedir. Birbiriyle münasebetli segmentlerin atım dağılımı, bölgede bire nezdinde anda Amanos Segmenti'nin 2, Çardak Fayı'nın 2, Pazarcık Segmenti'nin 1, Gölbaşı Segmenti'nin 1 serbest depremle bire nezdinde anda kırıldığını düşündürmektedir. Diğer dikkati çeken nezdinde öge Türkiye enerjik gücenmiş haritası ile satıh kırıkları birbirlerini üzerlememekte ve ayrımlı alanlardan geçmektedir." ifadelerine arsa verildi.
Raporda, ırak ve DOĞRU meydan sismolojik (BB ve SGM) ve jeodetik (GPS) data ve gözlemlerin eş elverişsiz çözümü ile 6 Şubat Nurdağı-Pazarcık ve Ekinözü depremlerine ilgilendiren aletsel moment büyüklüklerinin sırayla 7,8 ve 7,7 yerine hesaplandığı aktarıldı.
Çoklu data setine ilişikli yırtılma-kayma modellerinin, oluşan herhangi nezdinde dü deprem düşüncesince çabucak nezdinde tomar gücenmiş segmenti üstünde kestirmece 8-10 m. ortada mütebeddil ve toprak gözlemleriyle ahenkli arsa tahrif değerlerini verdiği kaydedilen açıklamada, modelleme sonuçlarının Nurdağı-Pazarcık ve Ekinözü depremlerinin inkisar sürelerinin sırayla kestirmece 100 ve 60 saniye bulunduğunu ortaya koyduğu belirtildi.
Statik değerlendirmeye göre, herhangi nezdinde dü deprem sonra en iri ufki arsa değiştirmenin 4,7 m. ile Ekinözü istasyonunda elde edildiği, Malatya, Gaziantep ve Osmaniye istasyonlarındaki ufki arsa tahrif değerlerinin ise sırayla 69,9, 39,6 ve 29,2 santim yerine bulunduğuna değinilen raporda, sinematik değerlendirmelerden elde edilmiş sonuçların ise umumi yerine stator istimara neticelerini desteklediği vurgulandı.
Deprem esnasında ivme ölçerlerin ve yerleştirildiği binaların hasar görmesiyle kimi istasyonlardan mıhlı data alınamadığına ayraç edilen raporda, AFAD'ın Türkiye İvme Veritabanı ve Analiz Sistemi sitesinden 9 Şubat'ta indirilen ivme kayıtları kullanılarak hesaplanan spektral ivme, çaba ve arsa tahrif büyüklüklerinin sunulmuş bulunduğu kaydedildi.
En açık katabolizma nedenleri
Kahramanmaraş'ın Pazarcık ve Elbistan ilçelerinde sırayla 7,8 ve 7,7 büyüklüğünde oluşan alevli depremlerde Doğu Anadolu Fay Hattı üstündeki 10 ilde baş döndürücü sayıda demirli beton yapının yıkılarak çökme biçimine geldiği hatırlatılan raporda, şu değerlendirmelere arsa verildi:
"Yıkılan binaların çökme biçimine gelmesi hususunda nice değişken çalışan olmakla bu arada binaların yaşı, temellerin oturmuş bulunduğu zeminlerin nakil kapasitelerinin ceninisakıt olması, inşaatlarda makbul gereç kalitesinin, kolonlar ve kirişlerin en kesim boyutlarının ve teçhizat miktarlarının yetersizliği, düz yazı edilmiş bulunduğu zamanlarda yürürlükte bulunan yönetmeliklere akıllıca yerine hamal meslek elemanlarının düz yazı edilmemiş olmaları, öbür imal kusurları ile yandaki nizamda düz yazı edilen binaların kıvrım seviyelerinin ayrımlı olmaları üzere hususlar en açık katabolizma sebepleri yerine görülmüştür.
Kahramanmaraş ve Adıyaman'da çökme halindeki binaların iri çoğunluğunun önceki katlarının ya ağız ağıza yahut azda olsa kıvrım düzenek özelliğine gelmiş şekilde bütün katların yukarı caba sandviç şeklinde veya taraf tarafa akilane global yahut azda olsa dönüp muhaceret durumlarının oluştuğu görülmüştür. Hatay-Antakya ve Adıyaman-Gölbaşı üzere bölgelerde döşeme sıvılaşması etkisiyle binaların bel kemiği sistemi özelliklerine ilişikli zemine batarak ya yapının topu topu yana yatarak veya azda olsa sıvılaşan zemine batarak katlı halde göç ettiği de görülmüştür. Bu depremler sonucunda, demirli beton yapılar üzere bütün yapıların yönetmeliklere akıllıca yerine döşeme kapasiteleri efdal bulunan bölgelerde planlarına maksimum seviyede akıllıca yerine düz yazı edilen hastaneler ile kimi amme binaları, böylesine alevli depremler kararında binalarda oluşabilecek strüktürel hasarların baş döndürücü sınırlanmış ölçülerde kalabileceğini nezdinde kere elan göstermiştir."
Kullanılabilecek prodüksiyon teknikleri değerlendirildi
Depremlerden etkilenen ve 13,5 milyon ferdin yaşamış bulunduğu bölgenin deprem evveliyat ve sonrası vaziyeti değerlendirilen raporda, "Bilimsel temele dayanıksız bayındırlık affı, bayındırlık barışı üzere mühendislik hizmeti almamış, gayrisıhhi ve itimatsız bina stokunu yasallaştıran düzenlemelere sonuç verilmeli, katıksız eşikler baştan oluşum sürecinde esasi alınmalı, toy planlama sürecinde firez varlıkları dış bu bölgelerde yapılaşmalara müsaade verilmemelidir." önerisinde bulunuldu.
Raporda, depremlerden etkilenen bölgelerde şehrin baştan oluşum sürecine ilişikli düz yazı edilecek konutlarda, döşeme şartları ve benzer nice ayrımlı şart dikkate alınarak tünel patron ile düz yazı edilen hamal sistemler, prefabrike demirli beton konutlar ve parçalı polat sistemlerin avantajlarına değinilerek, beraberce değerlendirilmesi gerektiği kaydedildi.
Çevresel enfrastrüktür ve deprem atıkları yönetimi ele alındı
Depremlerin, üstyapılara bulunduğu derece altyapılara da dokunca verdiği tamlanan raporda, başta ağ ve ağ borazan hatlarının hasarlanması ile su temini ve atılmış suların uzaklaştırılmasında iveğen sorunlar yaşanabildiği kaydedildi.
Bu sebeple deprem sonra su eliyle dağılma potansiyeli efdal bulunan enfeksiyon rahatsızlıkları riskinin de arttığına dikkati çekilen raporda, su kaynaklı salgınların önlenebilmesi düşüncesince emin su teminiyle bağlılık uygulayım önlemlerin hızlıca alınmasının dirimsel ehemmiyet taşımış bulunduğu açıklandı.
Tahmini atılmış miktarı hesaplandı
Raporda, depremler sonra Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı kabilinden bütün 13 ilde düzenlenen hasar belirleme emekleri kapsamında 16 Şubat bakımından 61 bin 722 binada arsa meydan 263 bin 800 serbest birimin aceleci yıkılması gereken, ağırbaşlı hasarlı ve viran bulunduğunun anlatım edilmiş bulunduğu belirtildi.
Buna uyarınca deprem atıkları miktarı ön hesaplamaları yapılarak il bazında oluşacak tahmini atılmış miktarının hesaplandığı kaydedilen raporda, şu bilgilere arsa verildi:
"Toplam deprem atıkları miktarının 50 milyon titrem ile 110 milyon titrem aralığında olacağı öngörülmektedir. Deprem atığının en nezdinde tomar oluşması muhtemel vilayetler depremden en baş döndürücü etkilenen Hatay, Kahramanmaraş, Malatya, Gaziantep ve Adıyaman'dır. O sebeple bu illerde deprem atıkları düşüncesince lazım eğreti ve sonuncu ambarlama sahası gereksinimi en efdal düzeydedir. Bu anlamda rüçhan yerine bulunan yerlerin artan kapasitesi belirlenmeli ve gerekmesi biçiminde toy eğreti ve sonuncu ambarlama alanları belirleme edilmelidir. Oluşan atılmış miktarına uyarınca bu illeri Osmaniye, Diyarbakır ve Elazığ strateji etmektedir. Adana, Kayseri, Kilis, Niğde ve Şanlıurfa için, nispetle ceninisakıt deprem atığı miktarı nedeniyle, bulunan yerlerin tam olabildiği düşünülmektedir. Ancak gene de bulunan meydan kapasitelerinin kontrolü gerekmektedir."
Raporda, binaların yıkımı, atıkların taşınması ve yönetimi sürecinde lazım iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin katılması gerektiği vurgulanarak, şunlar kaydedildi:
"Deprem atıklarının eğreti ambarlama sahalarına taşınması, burada atıkların içindeki materyallerin ayrılarak iri miktarda baştan kullanım, arka transformasyon yahut arka kazanımının sağlanması, artan atıkların ise tehlikelilik seviyesine uyarınca bağlılık yönetmeliklerde tamlanan ahkâm çerçevesinde bertarafının yapılması gerekmektedir. Geçici ve sonuncu ambarlama alanları atılmış miktarını karşılayacak kapasitede olmalı, alanlara salahiyetsiz insanların girişi sınırlanmalıdır. Yangın riskinden ötürü başta eğreti ambarlama sahalarında atıklar muhtemelen nezdinde yüksekliğin üstünde istiflenmemelidir. Yangın riski üzere bağlam düşüncesince lazım asayiş önlemleri alınmalıdır."
Raporda, depremin sosyal etkilerinin gözetilmesi ve onarılması düşüncesince kısa, mutedil ve levent boylu vadede icraat yapılması gerektiği kaydedildi.
