TBMM
Irak ve Suriye ile Lübnan edinmek az daha dü yurt dışına asker gönderme tezkeresinin süresinin uzatılmasına bağlı Cumhurbaşkanlığı tezkereleri, bu hafta TBMM Genel Kurulunda görüşülecek.
Türkiye'nin evren barışının korunmasına müteveccih katkısı, Kore Savaşı'na katılmış olduğu 1950'de başladı. TSK, bugüne derece çıkarılan tezkerelerle aşırı sayıda ülkede ayrışık görevler aldı.
AA muhabirinin derlediği bilgilere layıkıyla Meclis, 1950 sonrası çağda geçmiş kez, Kore'ye Türk askerinin gönderilmesi düşüncesince zamanın hükümetine müsaade verdi.
TBMM, 6 Aralık 1950 günlü birleşiminde, "dünya barışını kurmak, dayanaklık etmek edinmek ve insanlığın inanma ve huzurunun sağlanması amacıyla Türk askerinin Birleşmiş Milletler (BM) orduları saflarına katılması" yönündeki Başbakanlık tezkeresini bildirme etti.
Kıbrıs
Meclis, Kıbrıs'a asker gönderilmesi dair ayrışık tarihlerde 3 kere müsaade verdi. Bu konudaki geçmiş tezkere, 16 Mart 1964 tarihini taşıyor. 1961 Anayasası'nın 66. maddesine dayandırılan bu karar, "16 Ağustos 1960'ta, Lefkoşa'da Türkiye, Yunanistan, Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda ile Türkiye ortada imzalanan anlaşmalar gereğince Kıbrıs'a TSK'nin gönderilmesine müsaade verilmesini" içeriyordu.
TBMM, 17 Kasım 1967'de, "Hükümete maruz yetkinin kullanılmasından gelecek aksiyon ve ihtilatlar karşısında; lüzum, hudut, şümulü hükümetçe ölçüm ve atama olunacak biçimde TSK'nin ecnebi devletlere gönderilmesine" müsaade verdi.
Kıbrıs mevzusundaki 3. kâğıt ise 20 Temmuz 1974'te bildirme edildi. Dış siyasal olayların ortaya çıkardığı ağırbaşlı şerait böylecene ve TBMM'nin 1964 ve 1967'de maruz izinlerine isnaden Kıbrıs'a meydana getirilen inzal ve sürüm harekatının ortaya çıkaracağı gestalt karşısında gerekliliği, sınırı ve miktarı hükümetçe ölçüm ve atama olunacak biçimde TSK'nin ecnebi devletlere gönderilmesine müsaade verilirken, bire müşterek günkü birleşimde "TBMM'nin yiğit ve şöhretli Türk Silahlı Kuvvetlerine güven, arzu ve takdirleri" de iletildi.
Körfez krizi
Irak'ın Kuveyt'i işgaliyle süregelen "Körfez Krizi" sürecinde de TBMM'den 3 kâğıt çıktı.
Körfez Krizi sürecinde, Amerika ve müttefiklerinin Irak'a müteveccih askeri harekatı evresinde Türkiye'de aşırı uluslu müşterek zorla konuşlandırılması gündeme geldi. Hükümet, "Ülkemize müşterek saldırı oluş şeklinde hemen tekabül edilmesi maksadına belirli olarak", TSK'nin ecnebi devletlere gönderilmesi yahut ecnebi silahlı kuvvetler çalışanlarının Türkiye'de bulunması hikayelerinde TBMM'den müsaade istedi. Bu izin, 12 Ağustos 1990'da hükümete verildi.
Önceleri "çekiç güç" alegori adlandırılan, elan sonradan sadece iklim kuvvetiyle sınırlanmış bulunan "Kuzeyden Keşif Harekatı", bu müsaade kapsamında Türkiye'ye konuşlandırıldı.
TBMM, gine bire müşterek kapsamda 5 Eylül 1990 ve 17 Ocak 1991'de BM Güvenlik Konseyi kararını beslemek ve Türkiye'nin beklenir tehlikelere dirlik güvenliğinin idame ettirilmesini sağlamak, buhran boyunca ve sonrasında olabilecek gelişmeler ışığında Türkiye'nin menfaatlerini dayanaklık etmek edinmek amacıyla Türk askerinin ecnebi devletlere gönderilmesine ve ecnebi silahlı kuvvetlerin Türkiye'de olmasına müsaade verdi.
Bosna Hersek'ten Afganistan'a
Türk askeri, Körfez Krizi sonrasında dünyanın değişik köşelerindeki harp ortamlarında fariza aldı. Bu amaçla TBMM'den tahsil edilen müsaade sonrasında Türk askeri, Bosna-Hersek'ten Afganistan'a derece açık müşterek coğrafyada fariza yaptı.
Hükümetler, 8 Aralık 1992'de dü ayrı tezkereyle Somali ve Bosna Hersek'e, 20 Şubat 1997'de İsrail-Filistin çatışmalarının yaşandığı El Halil'e, 10 Nisan 1997 ve 23 Temmuz 1998'de Arnavutluk'a, 8 Ekim 1998'de Kosova'ya, 10 Ekim 2001'de Afganistan'a asker çıkarmak düşüncesince TBMM'den müsaade aldı.
Irak ve 1 Mart Tezkeresi
ABD'nin Irak'a müteveccih operasyonuyla ilgilendiren alegori 4 Başbakanlık tezkeresi, 2003'te TBMM'ye sunulurken, bunlardan Türk askerinin ecnebi devletlere gönderilmesi ve ecnebi diyar askerlerinin Türkiye'ye gelmesini içeren kâğıt bildirme edilmedi.
Türkiye'deki askeri üs ve tesisler ile limanlarda mukteza yenileştirme, geliştirme, yapım ve genişletme emekleri ile enfrastrüktür faaliyetlerinde mevcut edinmek amacıyla ABD'li uygulayım ve askeri personelin 3 ay süreyle Türkiye'de olmasına müsaade verilmesine bağlı karar, 6 Şubat 2003'te TBMM'den çıktı.
TBMM, 20 Mart 2003'te, TSK'nin Kuzey Irak'a gönderilmesine, bu kuvvetlerin belirlenecek esaslar çerçevesinde kullanılmasına ve beklenir müşterek askeri harekat kapsamında ecnebi silahlı kuvvetlere mensup iklim unsurlarının Türk iklim bölgesini kullanmalarına 6 ay süreyle müsaade verdi.
Irak Savaşı dolayısıyla "TSK'nin ecnebi devletlere gönderilmesi ve ecnebi silahlı kuvvetlerin Türkiye'de bulunması düşüncesince Hükümet'e mezuniyet verilmesine" bağlı 25 Şubat 2003 günlü Başbakanlık tezkeresi, TBMM Genel Kurulunda 1 Mart 2003'te "salt çoğunluğa ulaşılmaması" dolayısıyla bildirme edilmedi. Bu oylamaya 533 saylav katılmış, 264 kabul, 250 ret, 19 bikarar oy kullanılmıştı.
Irak ile ilgilendiren 2003'teki öbür kâğıt ise 7 Ekim günlü oldu. Meclis, Başbakanlık tezkeresiyle, hükümete, TSK'nin, asayiş ve istikrara ulama gerçekleştirmek amacıyla Irak'a gönderilmesine, bu kuvvetlerin görevine ve kullanılmasına bağlı mukteza düzenlemelerin yapılması düşüncesince 1 sene süreyle müsaade verdi.
Lübnan'da barışın tesisi
Kongo'daki seçimlerde güvenliği sağlayacak arsıulusal güce, Türkiye'nin asker göndermesine bağlı Başbakanlık tezkeresi, 27 Haziran 2006'da TBMM Genel Kurulunda bildirme edildi.
TBMM'ye, Türk askerinin Lübnan'a BM Geçici Görev Gücü (UNIFIL) kapsamında gönderilmesine bağlı 12 Başbakanlık, 3 Cumhurbaşkanlığı tezkeresi sunuldu. İlk Lübnan tezkeresi, 5 Eylül 2006'da Meclis'ten geçti.
Lübnan tezkeresi, 2006'dan beri 14 kere uzatıldı.
Irak'ın kuzeyine bitmiş ötesi ameliyat yetkisi
Türk ordusunun, Irak'ın kuzeyinden Türkiye'ye müteveccih yıldırı tehdidinin ve saldırıların giderilmiş edilmesi amacıyla, bitmiş ötesi harekat ve müdahalede bulunması düşüncesince Meclis'e 7 Başbakanlık tezkeresi gönderildi.
TBMM'nin 17 Ekim 2007 günlü kararıyla, TSK unsurlarının, yıldırı örgütü PKK'nın yuvalandığı Irak'ın yıldız bölgesi ile bitişik alanlara gönderilmesi dair hükümete müsaade verildi.
Bu mezuniyet 2008, 2009, 2010, 2011, 2012 ve 2013'te edinmek az daha 6 kere uzatıldı.
Korsanlıkla mücadele
TBMM'ye, TSK bahir unsurlarının, Aden Körfezi, Somali karasuları ve açıkları, Arap Denizi ve bitişik alanlarda görevlendirilmesi düşüncesince 10 Başbakanlık tezkeresi, 3 Cumhurbaşkanlığı tezkeresi sunuldu. Bu kapsamda geçmiş Meclis sonucu 10 Şubat 2009'da alındı.
Meclis, bu tarihten itibaren "korsanlık, bahir haydutluğu ve silahlı vurgun eylemleriyle mücadele" amacıyla düzenlenen arsıulusal çabalara dayanaklık etmek hasretmek amacıyla TSK unsurlarının gönderilmesine bağlı 12 kere elan müsaade verdi.
Türk askerinin bu bölgelerdeki fariza süresinin müşterek sene elan uzatılmasına bağlı Cumhurbaşkanlığı tezkeresi, 26 Ocak 2021'de Meclis'ten geçti.
Libya'da abra ve güvenliğin tesisi
Meclis'e Libya'ya asker gönderilmesine bağlı 1 Başbakanlık, 2 Cumhurbaşkanlığı tezkeresi sunuldu. Bu kapsamda geçmiş TBMM kararı, 24 Mart 2011'de çıktı.
Meclis, bu tarihte BM Güvenlik Konseyi kararları çerçevesinde, Libya'da abra ve güvenliğin baştan tesisine müteveccih arsıulusal çabalara aşırı boyutlu katkıda mevcut edinmek az daha TSK'nin ecnebi devletlere gönderilmesine müsaade verdi.
TBMM'de 2020'de dü ayrı Libya tezkeresi bildirme edildi. "TSK'nin, Libya'daki evlilik dışı silahlı gruplar ile yıldırı örgütleri kabilinden Türkiye'nin Libya'daki menfaatlerine yönelebilecek saldırıları giderilmiş etmek, Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti kabilinden istem edilen desteği getirmek az daha hudut, şümul, hacim ve devrinin Cumhurbaşkanınca ölçüm ve atama olunacak biçimde ecnebi devletlere gönderilmesine" bağlı Cumhurbaşkanlığı tezkeresi, 2 Ocak 2020'de Meclis'ten geçti.
Meclis, Libya tezkeresini, 22 Aralık 2020'de görüşerek, süreyi 18 ay uzattı.
Suriye'deki belirsizlik
Mehmetçik, Irak ve Suriye'den Türkiye'ye müteveccih yıldırı tehdidi ve riskinin giderilmiş edilmesindeki vazifesini sürdürdü.
TBMM'nin 4 Ekim 2012 günlü kararıyla, Suriye'den Türkiye'ye yönelebilecek arttırma riziko ve tehditlere dirlik mukteza tedbirlerin katılması kapsamında, TSK'nin ecnebi devletlere gönderilmesine bağlı hükümete mezuniyet verildi. Meclis, bu konudaki tezkereyi, 4 Ekim 2013'te görüşerek süreyi baştan uzattı.
2013'ten sonradan Suriye ve Irak'a müteveccih tezkereler birleştirilerek sunuldu. Bu kapsamda 7 Irak ve Suriye tezkeresi Meclis'ten geçti.
"Irak ve Suriye'deki yıldırıcı örgütlerden Türkiye'ye yönelebilecek saldırıların giderilmiş edilmesini" öngören Başbakanlık tezkeresi, 2 Ekim 2014'te Genel Kurulda bildirme edildi.
"Uluslararası ahbaplık gereğince Türk toprağı bildirme edilen Süleyman Şah Saygı Karakolu'na çevrilmiş asayiş riskinin de arttığı" tamlanan tezkerede, "Türkiye'nin, rejimin ve yıldırı gruplarının gerçekleştirebileceği gelişigüzel muhtelif saldırıdan, başkaca Suriye'deki ipham ve kargaşa ortamından en müşterek tomar etkilenebilecek diyar olduğu" anlatım edildi.
"Irak ve Suriye tezkeresi", 2014'ten beri 6 kere uzatıldı.
Türk askeri Mali ve Orta Afrika'da
Türk ordusu, BM kapsamında nice diyar ve coğrafyadaki faaliyetlerine Mali ve Orta Afrika Cumhuriyeti'ni de ekledi. Mali ve Orta Afrika'ya asker gönderilmesine bağlı 6 kâğıt Meclis'ten geçti.
TSK'niın; BM'nin, Mali ve Orta Afrika Cumhuriyeti'nde yürütme etmiş olduğu harekat ve misyonlar kapsamında yurt dışına gönderilmesi düşüncesince 1 sene süreyle müsaade verilmesini öngören Başbakanlık tezkeresi, 20 Kasım 2014'te TBMM Genel Kurulunda bildirme edildi.
Meclis gine 2 Ağustos 2016'da, Türk askerinin Mali ve Orta Afrika tezkeresi kapsamında yurt dışına gönderilmesi düşüncesince müşterek sene süreyle müsaade verdi. Tezkerenin süresi 2017, 2018, 2019 ve 2020'de edinmek az daha 4 kere uzatıldı.
Afganistan'da barışa katkı
Son 6 yılda Afganistan'a asker gönderilmesine bağlı 4 kâğıt Meclis'ten geçti.
TSK unsurlarının, NATO'nun Afganistan'da yürütme edeceği Kararlı Destek Misyonu ve devamı kapsamında yurt dışına gönderilmesi, bire müşterek amaçlara müteveccih ecnebi silahlı kuvvetlerin Türkiye üstünden Afganistan'a intikaliyle art intikali kapsamında Türkiye'de bulunması ve bunlara olanak sağlayacak düzenlemelerin hükümet kabilinden belirlenecek esaslara layıkıyla yapılması düşüncesince 2 sene müddet istenilmesine bağlı Başbakanlık tezkeresi, Genel Kurulun 6 Ocak 2015 günlü birleşiminde bildirme edildi.
Afganistan tezkeresi bu tarihten itibaren 3 kere uzatıldı. Meclis, bu konudaki sonuç tezkereyi, 22 Aralık 2020'de görüşerek, süreyi 6 Ocak 2021'den itibaren 18 ay elan uzattı.
TSK'ye Azerbaycan'da ateşkesin tesisi yetkisi
TBMM, 17 Kasım 2020 günlü sonucu ile TSK'nin, "Türkiye Cumhuriyeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Arasında Stratejik Ortaklık ve Karşılıklı Yardım Anlaşması hükümlerinden meydana gelen taahhütleri namına getirmek, ateşkesin tesisi, ihlallerin önlenmesi, alanda sulh ve istikrarın sağlanması amacıyla hudut, şümul, hacim ve tarihi Cumhurbaşkanınca ölçüm ve atama olunacak şekilde, Ortak Merkezin görevlerinin ifası anlamında cereyan etmek" az daha ecnebi devletlere gönderilmesine müsaade verdi.
Böylece Meclis'ten 71 yılda 76 yurt dışına asker gönderme tezkeresine müsaade çıktı.
TBMM'ye sonuç alegori Irak ve Suriye ile Lübnan edinmek az daha dü yurt dışına asker gönderme tezkeresinin süresinin uzatılmasına bağlı Cumhurbaşkanlığı tezkereleri sunuldu.
Genel Kurulda, salı haset yapılacak görüşmelerin arkası sıra bildirme edilmesi beklenir tezkerelerle Meclis, yurt dışına asker gönderilmesi düşüncesince 78 kere müsaade vermiş olacak.
