TBMM
TBMM Anayasa ve Adalet Komisyonları Üyelerinden Kurulu Karma Komisyon Başkanı Bekir Bozdağ, komisyonu toplantıya çağırdı. Yarın toplanacak komisyonda, Güzel üzerine terör örgütü üyeliğiyle alakalı hazırlanmakta bulunan dü fezlekeyi görüşülecek.
Karma Komisyona, 252'si 26. Yasama Dönemi'nden devralınan iktisap etmek az daha yekûn 1487 dokunulmaz tezkeresi gönderme edildi. Bunlardan 75'i ayrışık nedenlerle iadeli edildi.
Yasama dokunulmazlıklarının kaldırılmasına bağlı fezlekelerin gündeme alınmasındaki süreç, mevzuata layıkıyla beş altı evrede işliyor.
Hakkında kusur isnadı bulunan milletvekillerinin dokunulmazlığının kaldırılıp kaldırılmamasına bağlı istemler, Adalet Bakanlığına sunuluyor. Bakanlık, istemi gerekçeli müşterek yazıyla Cumhurbaşkanlığına, Cumhurbaşkanlığı ise TBMM Başkanlığına iletiyor.
Meclis Başkanlığına mevrut fezlekelerin gündeme alınmasındaki süreç, İçtüzüğe layıkıyla işliyor. Milletvekili dokunulmazlığı, İçtüzüğün "Yasama Dokunulmazlığı ve Üyeliğin Düşmesi" başlıklı dokuzuncu kısmının "yasama dokunulmazlığı" ast başlıklı müşterek numara bölümünde düzenleniyor. Buna göre, müşterek milletvekilinin dokunulmazlığının kaldırılması ile alakalı istemler, TBMM Başkanlığınca "Gelen Kağıtlar" sıralamasında yayınlanarak Anayasa ve Adalet Komisyonu Üyelerinden Kurulu Karma Komisyona devretme ediliyor.
Söz konusu özet ile Meclis'teki bulunan fezlekeler, gönderme edildikleri Karma Komisyonda bekletilebiliyor yahut komisyonda gündeme alınabiliyor. Fezlekelerin gündeme katılması biçiminde proses başlıyor. Karma Komisyon toplanıyor ve ne fezlekeye alakalı dosyayı değerlendireceğine değişmeyen veriyor.
Karma Komisyonun Başkanı, Başkanvekili, Sözcü ve Katibi, Anayasa Komisyonunun Başkanı, Başkanvekili, Sözcüsü ve Katibi oluyor.
Hazırlık Komisyonu kuruluyor
Karma Komisyon Başkanı, dokunulmaz dosyalarını araştırmak az daha herhangi müşterek siyasal partinin Hazırlık Komisyonuna verebileceği üyeleri arasından kura şekli ile 5 üyeli müşterek Hazırlık Komisyonu dokuma ediyor. Hazırlık Komisyonu, kendine duyurulmayan oyla müşterek reis ve sözcülük vazifesini de meydana getirecek müşterek yazman seçiyor. Hazırlık Komisyonu, kurulduğu andan itibaren en geç 1 ay zarfında dosyayı inceleyerek raporunu hazırlıyor. Bu ast kurul halis muhlis kağıtları inceleyip icabında o milletvekilini dinliyor fakat tutanak dinleyemiyor.
Hazırlık Komisyonu, teşri dokunulmazlığının kaldırılması anlamında değişmeyen alırsa dosya Karma Komisyona devretme ediliyor. Karma Komisyon da 1 ay zarfında Hazırlık Komisyonu raporunu ve eklerini görüşerek sonuçlandırıyor.
Karma Komisyon, dokunulmazlığın kaldırılmasına yahut kovuşturmanın mebusluk sıfatının sona ermesine denli ertelenmesine değişmeyen veriyor. Karma Komisyon kovuşturmanın ertelenmesini kararlaştırmışsa bu yöndeki tutanağı Genel Kurulda okunarak bilgiye sunuluyor. Bu tutanağa milletvekilleri kabilinden 10 çağ zarfında itiraz edilmezse kesinleşiyor, itiraz edilmesi biçiminde ise ifade Genel Kurul gündemine alınıyor. İtiraz edilmeyen dosyalar Cumhurbaşkanlığına gönderiliyor.
Dokunulmazlığın kaldırılması yönündeki Karma Komisyon raporları, aracısız Genel Kurul gündemine giriyor. Genel Kurul, tutanağı bildirme ederek dokunulmazlığın kaldırılmasını kararlaştırabileceği gibi, tutanağı reddederek yargılamanın devre sonuna ertelenmesine de değişmeyen verebiliyor.
Kovuşturma atılı ve bu değişmeyen Genel Kurulca kaldırılmamış ise devre düzeltilmiş olsa fark mebusluk sıfatı bitmeme etmiş olduğu sürece alakalı üzerine takip yapılamıyor.
Genel Kurul aşaması
Milletvekillerine dağıtılan Karma Komisyon raporu, Genel Kurulda okunarak görüşülüyor. Biri lehte gayr de aleyhte iktisap etmek üzere, dü mebus ifade üstünde mülakat yapıyor. Fezlekesi bulunan mebus isterse Hazırlık Komisyonunda, Karma Komisyonda yahut Genel Kurulda özlük savunmasını yapabiliyor yahut ayrıksı müşterek mebus arkadaşına defans yapması düşüncesince bu hakkını verebiliyor. Söz ve defans talebi yok ise görüşmeler tamamlanıyor. Daha sonraları Karma Komisyonun teşri dokunulmazlığının kaldırılmasına ilişikli tutanağı oylamaya sunuluyor. Genel uygulamaya layıkıyla açıkça oylama yapılıyor. Genel Kurulda dokunulmazlıkların kaldırılmasına bağlı oylamada, değişmeyen kâfi sayısı (151) tam oluyor.
Her mebus ve dosya düşüncesince ayrı oylama yapılıyor
Genel Kuruldaki oylamada, herhangi müşterek mebus ve özet düşüncesince ayrı oylama yapılıyor. Bir mebus üzerine dü dosya var ise dü dosya değişik oylanıp karara bağlanıyor. Dokunulmazlık ne dosya üzerine kaldırıldıysa sadece o özet üzerine usa vurma yapılabiliyor. Milletvekilinin devre sonuna bırakılan dosyası ile alakalı dokunulmazlığı bitmeme ediyor.
Genel Kurul kararından sonraları milletvekilinin dokunulmazlığı, bahis konusu dosya düşüncesince bertaraf oluyor.
Meclis Başkanlığı, dosyayı Cumhurbaşkanlığı yoluyla Adalet Bakanlığına gönderiyor. Bakanlık da dokunulmazlığı kaldırılan mebus üzerine gereğinin yapılması düşüncesince dosyası alakalı savcılığa devretme ediyor. Savcılık da dosyanın ulaşmasının peşi sıra soruşturmaya kalmış olduğu yerden bitmeme ediyor, bahis konusu milletvekilini tutuklanması isteğiyle mahkemeye de gönderme edebiliyor yahut tutuklanmadan kendisine yargılanmasına da bitmeme edebiliyor.
Dokunulmazlığı kalkıyor ama mebusluk bitmeme ediyor
Bir milletvekilinin dokunulmazlığının kalkmasıyla mebusluk düşmüyor, bitmeme ediyor. Milletvekili aylığını almaktadır ve öbür toplumsal haklarından yararlanıyor. Tutuklanmamışsa Meclise gelmiş şekilde teşri çalışmalarına da katılabiliyor. Bir yurttaş tutuklanmadan kendisine ne hayatını sürdürüyorsa mebus de o halde emek vermek dünyasına bitmeme edebiliyor.
Ancak mebus ile alakalı ukubet kesinleştikten sonraları Genel Kurulda okunuyor ve o devir mebusluk düşürülüyor.
Milletvekilinin teşri dokunulmazlığının kaldırılmasına yahut milletvekilliğinin düşmesine değişmeyen verilmesi halinde, Genel Kurul kararının alındığı tarihten itibaren 7 çağ zarfında alakalı mebus yahut müşterek öbür milletvekili, kararın Anayasaya, kanuna yahut İçtüzüğe aykırılığı iddiasıyla silme düşüncesince Anayasa Mahkemesine başvurabiliyor. Anayasa Mahkemesi, silme istemini 15 çağ zarfında kesme karara bağlıyor.
