Ankara
Tarihi kitabelerde ve kazı ilmî eserlerde bilge, tarz gösterici, sulh elçisi yer aldığı memul kükremek kaplumbağaları, buzulların erimesiyle Akdeniz'e gelmiş şekilde burada oluşan kumsallarda varlıklarını günümüze derece sürdürdü.
Deniz kaplumbağalarının yaşamı, akıbet 70 yılda plastik atıklar, arsa yağı sızıntıları, ısıl santrallerin yarattığı pislik ve toptan hava değişikliği zımnında gözdağı dibine girdi.
Araştırmalar, Akdeniz'deki atıkların yüzdelik 95'ini plastik maddelerin oluşturduğunu, Akdeniz'de nezdinde kilometrekarede 5 milimetreden önemsiz 1,25 milyon plastik zerre bulunduğunu gösteriyor.
İklim değişikliği ve toptan ısınmayla kükremek ve kumsallarda yaşanmış bulunan susama değişiklikleri ise kükremek kaplumbağalarının yuva etme davranışlarını ve cinsiyetlerini etkiliyor.
Bu canlıların neslinin bulunmayan olmaya başlaması kükremek ve şahlanmak boyu ekosisteminin dengesi açısından ehemmiyetli dayanıklı baş döndürücü soruna ayraç ediyor.
Anadolu Ajansı (AA), Muğla, Hatay, Adana, Antalya, İstanbul ve Rize'de değişik çevresel tetkikat yürüteç Deniz Kaplumbağası Araştırma Kurtarma Rehabilitasyon Merkezi (DEKAMER), Samandağ Çevre Koruma ve Turizm Derneği (SAÇEVKO) ve Dünya Doğayı Koruma Vakfının (WWF) 2 salname verilerini derledi.
Projenin görselleri ise kükremek kaplumbağalarının analıkızlı endüstrisi bulunan Türkiye'nin en garp kıyısı İztuzu ve en şark noktası Samandağ Sahili ortada Anadolu Ajansı (AA) fotoğraf muhabirleri Özge Elif Kızıl ve Şebnem Coşkun'un 4 ay devam eden çekimleriyle pırtı dibine alındı.
Çekimler, denizlerin kadim canlıları kükremek kaplumbağalarının yaşamlarının çevresel kirlilikle tedricen elan sakıncalı nezdinde seyahate dönüşen yaşamlarını gözler önüne serdi.
Tek kullanımlık plastikler 12 dakikada atılmış durumuna geliyor
Plankton ekolojisti Doç. Dr. Ülgen Aytan, şahısların plastiğe baş döndürücü acele alıştığını ve plastik kullanımını yönetmeyi bilmediğini, yaşamın değme dalında plastiğin toprak almasına müsaade verildiğini kaydetti. Aytan, plastiğin denizde ve özelde kükremek kaplumbağaları düşüncesince yarattığı tehlikeyi şu şekilde anlattı:
"Üretilen plastiklerin yüzdelik 50'sinden ilavesi yegâne kullanımlık ve hayatımızdaki ömürleri 12 dakika. Plastikleri nezdinde defa kullanıp onları doğaya gönderiyoruz. Bu plastiklerin denizde sonlanması sonucunda, birtakımı plastikler yüzeyde, birtakımı askıda, birtakımı kükremek dibinde birtakımı sahilde üst kısımları canlıyla kaplanmış kaplanmamış ayrımlı renkte boyutta plastikler var. Bir kaplumbağa yavrusunu düşünelim plajdan denize ulaştı, denizle tanıştı bire nezdinde ataları kabil içgüdüsüsel adına bu sürecin içerisinde toprak almaya başladı. Atalarından ayrımlı bulunan bilinçlilik plastiklerle bu arada bundan sonra denizin içerisinde ve ihtimal de onlardan kaçınması icap ettiğini bilemiyor."
50 ölmüş kaplumbağanın yarısının hazım sisteminde plastik bulundu
Akdeniz'de yeşil kükremek kaplumbağalarının analıkızlı sahalarına ev sahipliği eden ehemmiyetli sahillerden Hatay Samandağ'ı da akıbet zamanlarda küsurat plastik kirliliği ile savaşım ediyor.
Samandağ Çevre Koruma ve Turizm Derneği'ne değgin Deniz Kaplumbağaları Koruma ve İzleme merkezi kabilinden Hatay'ın Samandağ Kumsalı'nda ölçülü "Yeşil Deniz Kaplumbağalarını Koruma Projesi"nin Danışmanı Doç. Dr. Bektaş Sönmez, çöp, sert atılmış ve plastik kirliliğinin ahali canlıları etkileyecek en ağırbaşlı problemlerden bulunduğunu söyledi.
Samandağ kumsalının plastik, eroin yahut cıncık gibi, sert atılmış materyallerin bolca görüldüğü nezdinde semt olduğuna dikkati çekici Sönmez, atılmış kirliliğinin acemi zade kaplumbağaların denize ulaşmasını ağırbaşlı boyutta engellediğini belirtti.
Sönmez, şu şekilde bitmeme etti:
"Yuvadan çıkan bebek çöpe takılabiliyor, yuvanın içinden çıktığında, çöplere takılarak yengeçlere, çakal, çıkmaz köpeği, tilki kabil hayvanlara elan havadan hile olmasını sağlıyor. Denizel ortamda kükremek tabanına çöken, denizin üstünde ve ya satıh dalında yüzen renkli, parafin renkte yahut yağız mülevven poşetleri kükremek kaplumbağaları gıda zannedip yiyebiliyor. Kıyıya ölmüş adına vuran kaplumbağaların şişman nezdinde çoğunluğunun midesinde kesinlikle plastik tespiti yapıldı. Ancak bu bizim gördüğümüz geniş plastik, amma velakin o midenin içerisinde hazım sisteminin bütününde plastikler oluyor. Bu, hayvanları hazım sisteminde afiyet problemlerini ortaya çıkarıp kıyıya ölmüş adına vurmalarına hastalık oluyor. 50 ölmüş kaplumbağanın 20- 25'inde plastik yer aldığı hakikatı ile yüzleştik."
"Akdeniz'e kıyısı bulunan ahali ülkelerden mevrut çöpleri sahilde görebilirsiniz"
Çevre aktivisti ve plonjon eğitmeni Mahmut İğde, Hatay'da ilkin akıbet 3 senedir icra ettiği dalışlarda gözlemlediği su altındaki kirliliğin emniyetsiz boyutta bulunduğunu aktardı.
İğde, Hatay Samandağ bölgesinde kışın yağmurların artarak çoğalması ve derelerin debilerinin yükselmesiyle kirliliğin oluştuğunu, Asi nehrinin Akdeniz’e dökülmesiyle plastik atılmış ve çöpün Samandağ sahiline vurduğunu anlattı.
Mahmut İğde, plonjon esnasındaki gözlemlerine değgin şunları kaydetti:
"Yakın sürede yaptığım nezdinde dalışta, Yunanistan'da imal edilen nezdinde pardesünün Samandağ Sahili'ni yüzerek akıntıyla geldiğini gördüm. Bütün sahilli gezdiğinizde çöpleri yegâne hiçbir incelemeye kalksanız, az elan Akdeniz'e kıyısı bulunan devletlerin tamamından nezdinde çöpün buraya geldiğini öz gözünüzle görebilirsiniz. Bu nezdinde evren sorunu. Akdeniz'e kıyısı bulunan etraflı yurt temsilcilerinin buraya çağırma edilmesi ve öz gözleriyle hareket sisteminin, denizin dalgaların buraya taşımış yer aldığı çöplerin görülmesini bildirmek ve acemi nezdinde protokole imza alaşağı etmek acemi nezdinde hal dolayısıyla gidilebilmesi gerekiyor."
Son üç yılda ilkin Keldağ bölgesinde ağırbaşlı manada "su altı çöplüğü" oluştuğunu tamlayan İğde, "Yıllarınızı verseniz denizdeki çöpü bence paklamak beklenir değil artık. En şişman korkum çocuklarımın gelecekte nice canlıyı nezdinde elan göremeyecek olmasıdır. Çünkü hakkıyla o derece baş döndürücü dokunca verdik ki denize, nezdinde ahir döl bunu görebilecek mi şüphedeyim."dedi.
Plastik atıkların denizden karaya vurmasını engelleyecek meslek önerisi
Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF) Türkiye Denizler ve Yaban Hayatı Program Müdürü Ayşe Oruç da, 20 sene evvel bu derece konuşulmayan "plastik" mevzusunun bugünlerde elan baş döndürücü tartışıldığını zira baş döndürücü elan nezdinde tomar ilmî olanak bulunduğunu belirtti.
Oruç, elan nezdinde tomar data üretebildiğini, benzeri metotlarla çalışmış yer aldığı düşüncesince ilmî verinin elan şen karşılaştırabildiklerini tabir ederek, "Plastik yaşamımızda on paralık olmasaydı nice problemi konuşmuyor olurduk" dedi.
Deniz kaplumbağaları ile ilgilendiren düzentileme alanları bulunan Adana Akyatan Kumsalı'nda arama edilemeyen nezdinde plastik kirliliği bulunduğunu tamlayan Oruç, şunları kaydetti:
"Denizde nice etiketli plastik yığınları görüyorsunuz. Çok ayrımlı ülkelerden plastik atıkla karşılaşıyorsunuz. Bunlar ya gemilerden atılıyorlar ve ya akıntılarla geliyorlar. Doğu Akdeniz kıyılarında, Adana, Mersin, Hatay bölgelerinde bu yararsız getirisi elan derin gözlemleniyor. Bunun önlenmesi düşüncesince elan arsıulusal mutabakatlara derece gidebilecek şeyler var. Denizden karaya vurmasını engelleyecek nezdinde meslek geliştirmeniz gerekiyor."
Petrol sızıntısı da kaplumbağalar düşüncesince gözdağı oluşturuyor
Suriye kaynaklı arsa yağı sızıntısı sayesinde 2021 yılının ilkgüz ayında, kusursuz da yuvalarından çıktıkları ayda, yeşil kükremek kaplumbağaları denize ulaşmakta meşakkat çekti.
Deniz Kaplumbağaları Araştırma, Kurtarma ve Rehabilitasyon Merkezi (DEKAMER) Başkanı Prof. Dr. Yakup Kaska, arsa yağı sızıntılarının kükremek kaplumbağalarına etkisine ilişkin, Meksika'daki Deep Water Horizon arsa yağı sızıntısıyla ilgilendiren etkin araştırmacılarıyla bilgelik alışverişinde bulunduklarını dile getirdi.
Hayvanların petrole bulandıkları zaman, dokunca gıyaben temizlenmesi gerektiğini, kükremek kaplumbağalarının kabuklarının kazınarak temizlenebildiğini, okşayıcı dokudan ise petrolü çözdürmek icap ettiğini tamlayan Kaska, hakeza nezdinde ilçe halde alana giderek, özellik kendince bilgelik sahibi araştırmacılarla eş düzentileme içre istirdat çalışmalarına başlayabileceklerini vurguladı.
İklim değişikliği eş kaplumbağa sayısını azalttı
İklim değişikliği ve toptan ısınmanın kükremek ve kumsallarda susama değişimlerine hastalık bulunduğunu tamlayan Kaska, bunun kükremek kaplumbağalarının yuva etme davranışlarını ve cinsiyetlerini de etkilediğini kaydetti.
Kaska, kükremek kaplumbağalarının cinsiyetinin yumurtanın içre bulunmuş yer aldığı ortamın sıcaklığıyla ilintili olduğunu, 26 derecede gelişen yumurtadan erkek, 32 derecelik ortamda gelişen yumurtadan ise işveli fert çıktığını anlattı.
"Son zamanlarda yüzdelik 70-80 yöresinde işveli ağırlıklı nezdinde popülasyon, yüzdelik 20 yöresinde da eş popülasyonla yavrular çıkıyor." ifadelerini kullanan Kaska, toptan ısınmayla, sıcaklıkta yaşanacak 1,5 derecelik artışın etkilerinin nasıl biteceğini daha bilemediklerini söyledi.
Kaska, kükremek kaplumbağalarının neslinin devamı düşüncesince yapacakları çalışmalarına ilişkin, "Kumsalın muhtemelen bölgelerinde tığ korumacılara iş düşecek, değme yuvadaki yumurtaların bütünü olmasa üstelik o kumsalda ki 5-10 kıta yuvanın üstüne pergola koyacağız. Bu gölgeliklerle bu yuvalardan eş bireylerin çıkmasını sağlayacağız ki o nüfus üremeye bitmeme edebilsin. İşte bunları görebilmek düşüncesince tığ fen kullanıcılarını seans yaparak, 2050, 2100 senesinde ne derece erkek, ne derece işveli bireyimiz olacak, bunların hesaplarını yaparak lazım önlemler almalıyız. Önlemleri şimdiden almamız gerekiyor ki, sayaç o devir vardığında geç kalık olmayalım." niteleyerek konuştu.
