Antalya
Manhattan Bölge Savcılığı, Amerikan İç Güvenlik ve İstihbarat Birimi (HSI) , Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Antalya ve Burdur müze müdürlükleri, New York Kültür ve Tanıtma Müşavirliği ve Tanıtma Genel Müdürlüğünün eş çalışmalarıyla, Anadolu'daki antika kentlerden yağmalanarak ABD'ye kaçırılan Lucius Verus heykeli, Attis heykelciği, Apollon heykelciği, Kusura tipi idol, direk pişmiş arsa levhası ve 4 modüler sütunlu lahit baştan Türkiye'ye kazandırıldı.
Antalya Müzesi'nde, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, Amerika Ankara Büyükelçisi Jeffry Flake ve ABD'nin Manhattan Bölge Savcı Yardımcısı Albay Matthew Bogdanus'un katılmış yer aldığı törenle eserlerin konfirmasyon sözleşmesi imzalandı.
"Yarım asırdır onların peşini bırakmadık"
Bakan Ersoy, icra ettiği konuşmada, seneler ilkin bulunmuş yer aldığı topraklardan ayrılan eserlerin, ehemmiyetli emekler ve hukukun üstünlüğü prensibi çerçevesinde baştan ilişik yer aldığı yere iade edilmesi zımnında birlikte araya geldiklerini söyledi.
İadesi sağlanan eserlerin herhangi birlikte birisinin seyrinin ayrımlı bulunduğunu tamlayan Ersoy, ilişik oldukları topraklardan koparılan eserlerin peşini sıhhatsiz asırdır bırakmadıklarını vurguladı.
Ersoy, 1967'de ABD'de oluşturulan sergide arsa meydan birlikte takım tunç heykelin Türkiye asıllı bulunduğunun değerlendirildiğini fakat nereye ilişik bulunduğunun bilinmediğini hatırlatarak, şöyleki bitmeme etti:
"Bu eserlerin nereye ilişik bulunduğunu tanıtlamak düşüncesince iri birlikte mücadeleye giren Jale İnan Hoca, 1970’li zamanlarda Burdur’da arsa meydan apayrı birlikte tunç statü buluntusundan haberli oluyor. Söz konusu heykeli, ABD’de görmüş yer aldığı örneklerle karşılaştırdığı zaman, kökenlerinin Burdur ilimizin sınırları ortamında arsa meydan Bubon Antik Kenti bulunduğunu anlıyor. Bunun hesabına bölgede kazılara başlıyor ve sergide arsa meydan heykeller ile bölgede bulmuş yer aldığı statü kaidelerinin üzerindeki yazıtları eşleştiriyor. Bu emek harcaması evren çapında onama görüyor. Ama halis muhlis bu çabalar, eserlerin ülkemize iadesi düşüncesince tam olmuyor."
Yasa dışı kendisine yerlerinden edilmiş ekin varlıklarının tespiti düşüncesince ehemmiyetli çalışmalara imza atmış birlikte araştırman bulunan gazeteci edip Özgen Acar'ın ise Jale Hoca'nın ilmî çalışmalarına kriminolojik denebilecek delillerle katıldığını aktaran Ersoy, fakat bu açık verilerin Türkiye'nin kâr almasına yetmediğini kaydetti.
Ersoy, bu durumun o devirde mukteza arsıulusal işbirliğine ulaşamamaktan kaynaklandığına ayraç etti.
"Çok tiziz birlikte düzentileme yürüttük"
Bakan Ersoy, milattan sonraları 1. ve 2. yüzyıllara ilişik bulunan ve İmparator Lucius Verus'un betim edilmiş yer aldığı heykelin sanat içerikli nitelikleri açısından akıbet etap delici birlikte eser bulunduğunu vurguladı.
Bubon dosyalarının seneler içerisindeki menfi dönüşlere karşın baştan açılmasına değişmeyen verdikleri birlikte dönemde, Manhattan Bölge Savcılığı'nın Amerikan İç Güvenlik ve İstihbarat Biriminin işbirliğiyle birlikte anket yaptığını öğrendiklerini ve birlikte yılı epey süreyle tamamı enerjilerini bu mevzuya yoğunlaştırdıklarını bildiren Ersoy, laflarını şöyleki sürdürdü:
"Hem Jale İnan'ın hem Özgen Acar'ın bitirdikleri tetkikat kararında eskiden elde edilen verileri kullandık, karye sakinleriyle görüşmeler yaptık, emektar ve otantik fotoğraflar bulduk, manşet arşivindeki belgeleri kullandık. Prof. Dr. Ertekin Doksanaltı çeşidinden hazırlanmakta bulunan dosya ile ilmî argümanlarımızı güçlendirdik. Çok tiziz birlikte düzentileme yürüttük ve yüzlerce sayfalık cilbent oluşturduk. Bizden heykelin kaidesi üstünde küsurat fut izleri ile heykelin fut uzunluğunu kıyaslamamız istendi. Kaçakçılık Dairemizle iç içe etkin Burdur Müzesi uzmanlarımız ölçümleri yeniledi ve emekleri fotoğraflarla belgeledi. Heykelin fut ölçüsüyle bizim bölgede aldığımız ölçünün tuttuğunu doğrulama ettik. Bu haberin arkası sıra eserin ilişik yer aldığı topraklara art dönmesinin uğrunda birlikte bariyer kalmadı."
Ersoy, Perge asıllı birlikte sütunlu lahdin de Almanya'daki Kassel Müzesi'nde bulunduğunu öğrenen Bakanlığın, 1970’li zamanlarda girişimlerde bulunduğunu fakat çalışmaların kâr vermediğini anlatım etti.
Eserin ilmî kendisine Perge'ye ilişik bulunduğunu tanıt etmenin yetmediğini, gümrüksüz kendisine götürüldüğünün de ispatının beklendiğini tamlayan Ersoy, "Biz de baştan işe koyulduk. Lahdin iadesi konusunda, dosyamıza esas oluşturması düşüncesince Kaçakçılıkla Mücadele Dairemiz ve Antalya Müzesi Müdürlüğümüz, eş birlikte düzentileme yürüttü. Hem gözyaşı hem tevakkuf etmiş yer aldığı arsa bakımından madde kendince bilgisi olabilecek şahıslara başvurduk. Bilimsel olaraksa Prof. Dr. Ramazan Özgan'dan raporlar aldık. Bu çabalar, Manhattan kadrosunun bulgularıyla da örtüşünce, ortaklaşa iş sürecimizde ehemmiyetli birlikte etabı evvel olduk. Muhtemelen elan emeksiz taşınabilmesi düşüncesince parçalara mukassem bu lahit de bundan sonraları ilişik yer aldığı topraklarda. Lahdin restorasyonu düşüncesince mukteza çalışmalara çabucak başlayacağız." niteleyerek konuştu.
"Çok mutluyum"
Yeniden Türkiye'ye kazandırılan eserlerinin Balıkesir, Afyonkarahisar ve Burdur asıllı bulunduğunu kaydeden Ersoy, bilgelik ve belgelerin ABD'ye iletilmesi ondan sonra tamamlanan soruşturmalar kapsamında eserlerin ilişik yer aldığı topraklara iade edildiğini söyledi.
Ersoy, "Hem sıhhatsiz yüzyıllık birlikte sürecin en azından birlikte kısmının tamamlanmasına tanık ve dayanak olmaktan aynı zamanda bu varlıkların ülkemizin kültürel mirasına katkısını görmekten naşi aşırı mutluyum. Bu süreci inceden inceye eş güdümlü fail Albay Matthew Bogdanos, HSI hususi Ajanı Robert Mancene, Savcılık uzmanları Apsara Iyer ve Daniel Healey'e teşekkürname ederim." ifadelerini kullandı.
"Kaçakçıların ülkeden çıkardığı eserleri art getirmeyi birlikte imzayla taçlandırdık"
ABD'nin Ankara Büyükelçisi Jeffry Flake, ülkesi ile Türkiye ortada ekin mirasını dulda anlaşmasını imzaladıklarını belirterek, "Kaçakçıların ülkeden çıkardığı eserleri art getirmeyi birlikte imzayla taçlandırdık. Bu iş burada bitmeyecek." dedi.
Büyükelçi Flake, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy ile, Türkiye'deki antika kentlerden yağmalanarak ABD'ye kaçırılan Lucius Verus heykeli, Attis heykelciği, Apollon heykelciği, Kusura tipi idol, direk pişmiş arsa levhası ve 4 modüler sütunlu lahdin Antalya Müzesinde planlı iade törenine katıldı.
Türkiye'nin aşırı delici birlikte ekin mirasının bulunduğunu tamlayan Flake, yayınlanan çabaların kararında eserlerin yurduna dönmesinden çevre bahtiyar bulunduğunu söyledi.
Türkiye'ye aşırı iri boyutta asar getirdiklerini ve bu mevzuda Manhattan Savcılığının dehşetli birlikte emek harcaması bulunduğunu dile getiren Flake, şöyleki bitmeme etti:
"Bu ülkenin yurttaşları ve ABD'liler, burada yapılanları kutlamalı. Aslında ekin varlıklarından bahsederken, buradaki insanlara ilişik olanlardan bahsediyoruz. Amerika ve Türkiye, ekin mirasını dulda anlaşmasını imzaladı. Kaçakçıların ülkeden çıkardığı eserleri art getirmeyi birlikte imzayla taçlandırdık. Bu iş burada bitmeyecek. Kaçakçılar yağmaya bitmeme edecekler, biz de ardında olacağız. Kültür mirası elan ilkin buradan götürülmüştü. Vizyonlarımız doğrultusunda art döndürdük. İşbirliğinden akıbet etap memnunun. Umarım elan birlikte tomar örneklerde birlikte arada olacağız."
"Eşsiz eserleri nereye aitse oraya eğmek zorundayız"
ABD'nin Manhattan Bölge Savcı Yardımcısı Albay Matthew Bogdanus ise çalınmış ve yağmalanmış ekin varlıklarının iadesinin, Amerika ve Türkiye'nin taraf yanaya çalışmasının ürünü bulunduğunu anlattı.
Bogdanus, "Yapılabileceğin en iyisini gösterdik, yaptık. Dostlukla, dürüstle birlikte işin ne yapılabileceğini gösterdik." ifadelerini kullandı.
New York'taki Kültür Varlıklarını Koruma Ajansı ile 35 ülkeden yağmalanmış ekin varlıklarının ardında olduklarını vurgulayan Bogdanus, dakika 6 ehemmiyetli hazinenin, ilişik yer aldığı ülkeye döndüğünü kaydetti.
Bunun gururunu yaşadıklarını tamlayan Bogdanus, "Bu, Türkiye'de, Yunanistan'da olabilir. Hepsinin ekin varlıkları, kılıç buradayken ihtimal ülkelerinden götürülüyor. Bu işe giriş koymaya bitmeme edeceğiz. Kaçakçıların ardında olacağız. Masaya yumruğumuzu vuracağız. Bu yağmayı kapatmak durumundayız. Eşsiz ve değerli eserleri nereye aitse oraya eğmek zorundayız. Bu dehşet eserler, ilişik oldukları ülkelerden koparılamaz. Birlikte olduğumuzu gösteriyoruz. Yarın ve çocuklarımız düşüncesince yalan veriyoruz. Bu eserlerle yaşayacağız, bunlar, ahir kuşaklara aktarılacak." biçiminde konuştu.
Bakan Ersoy, Büyükelçi Flake, Bogdanus ve tören düzeni üyeleri, konfirmasyon sözleşmesinin imzalanmasının arkası sıra Antalya Müzesini gezdi.
Yabancı konuklara elan ilkin ABD'den Türkiye'ye iade edilen "Yorgun Herakles"in de aralarında bulunmuş yer aldığı tarihi asar kendince bilgelik verildi.
İade edilen eserler
Antalya'daki Perge Antik Kenti asıllı Roma devri sütunlu lahit parçaları, milattan sonraları 140-150 yıllarına tarihlendiriliyor. Lahit parçaları, üstünde betimlenen sahnelerde Herakles, Thesus, ve Akhilleus kadar kahramanların birlikte arada gösterilmesi hasebiyle ünik kendisine değerlendiriliyor.
Burdur'un Bubon Antik Kenti'nden abuhava dışına çıkarıldığı saptanan Roma İmparatoru Lucius Verus'un insanoğlu boyutundaki tunç heykelinin, antika kentteki Sebasteion yapısında meydana gelen gümrüksüz kazılarda ele geçirildiği ve gayrikanuni yollardan emlak dışına çıkarıldığı biliniyor.
Erken Tunç Çağı'na tarihlendirilen mermer "kusura tipi idol", Batı Anadolu'da milattan ilkin 3 binde münteşir kendisine tanıdık şematize edilmiş avrat figürlerinden.
Milattan ilkin 3. asır Helenistik devre ait, oturur biçimde betim edilmiş Attis heykelciğinin, Anadolu asıllı yer aldığı stil-kritik incelemelerle saptandı. Frig ve Yunan mitolojisine gereğince Attis, anne mabude Kybele'nin sevgilisi yahut benzeri yahut oğlu kendisine görülüyor, kimi kaynaklarda ise karabaş kendisine görülüyor.
Roma zamanına ilişik Apollon heykelciği, milattan sonraları 1-2. yüzyıla tarihlendiriliyor.
Isparta'nın Pisidia Antiokheia Antik Kenti'ne ilişik direk pişmiş arsa safiha ise Frig zamanına ait.
