Pekin
Geçmişte şehri çevreleyen surların bulunmuş yer aldığı ikinci mekân yolu üstündeki mahfazalı nadir vakti yapılardan Antik Pekin Rasathanesi, "dünyadaki en emektar gözlemevlerinden biri" kendisine biliniyor.
Müzeye dönüştürülen rasathanede, aralarında felek küresi, eliptik bilezikler, tarih ve ay saatleri ile köşe ölçerlerin yer aldığı aşırı sayıda mekanik rasat cihazı bulunuyor.
Teleskobun 17. yüzyıldaki icadından evvela imal edilen tesisat ve düzenekler, Çin uygarlığının asrılar süresince vakti akıllıca halde ölçebilmek ve felek olaylarının düzenini anlayabilmek düşüncesince uygun felek ilmî lahana verdiği önemi ortaya koyuyor.
Ming Hanedanı zamanında 1442’de kurulan rasathane, Ming ve arkası sıra mevrut Çing Hanedanı devirlerinde, 20. çağ başına denli görev verdi.
Hollandalı Cizvit karabaş Ferdinand Verbiest, 1673'te rasathanenin sorumluluğunu üstlenirken, aşırı sayıda takdir aletini baştan yaptırdı ve birtakımı acemi aletler geliştirdi.
İki ayrımlı anlayışı seçmeci halde müşterek araya getirmiş yer aldığı gözleniyor
Rasathane müzesi, 40 metreye 40 mt. denli ve 15 mt. yüksekliğindeki talih kulesi, bahçe, işporta kısımlarının çevrelediği iç avludan oluşuyor.
Avlu, bostan ve kulede asılları ve replikaları sergilenen cihaz ve düzeneklerdeki dragon süslemeleri, Batı teknolojisi ile anadan görme Çin kültürünü ve estetiğini birleştiren müşterek anlayışı yansıtıyor.
Sergi alanlarının çevrelediği iç avluda; kuzey saati, ay saati, Güneş’in üstünlük açısını ölçen rubai küllük ve kelepçe küresi replikaları bulunuyor.
Sur kulesinde ise Dünya ve Güneş'in konumlarını, semavi hareketlerin süresini, gün-gece eşitliklerini (ekinoks) ile devir dönümlerini (solstis) saptamaya hadim kelepçe küresi ile yıldızların konum-yükseklik açılarını ölçmeye hadim sekstant, kadran, teodolit ve altazimut aletlerinden birer kalıp görülebiliyor.
Verbiest çeşidinden 1673'te yaptırılan, felek cisimlerinin beliriş ve kayboluş zamanlarını ve rastgele andaki üstünlük açılarını belirlemeye yarayan, kuzey haritalarının hazırlanmasına araştırma görevlisi felek küresi ise kulenin ortasına konuşlandırılmış.
Geleneksel Çin felek bilimi, istiva hattı eksenliydi, Dünya’nın zat etrafındaki dönüşünü asal alıyordu ve polar çevresindeki sonsuz görülebilen yıldızların gözlemlenmesine dayanıyordu. Oysa Batı felek bilimi, Dünya’nın Güneş etrafındaki dönüşünü asal almaktadır ve Güneş ile doğan felek cisimlerinin mevkut hareketlerine odaklanıyordu.
Antik Pekin Rasathanesi Müzesi'ndeki rasatçı önceleri aletlerin Çin ve Batı’daki dü ayrımlı anlayışı seçmeci halde müşterek araya getirmiş yer aldığı gözleniyor.
"Göğün Oğlu" ve "göksel yetki"
Çin’deki felek bilgelik çalışmalarının vakti 3 bin sene geriye gidiyor. İmparatorluk felek bilimcileri, alışılmış Çin kozmolojisine uyarınca “Göğün Oğlu” olduğuna inanılan İmparator’u, gökçül değin ve değişiklikleri üzerine bilgilendiriyorlardı.
İmparator, rejim yetkisini “göklerden” alıyordu. Adil olmayan, kusurlu müşterek idare, “göğün hükmünün” değişmesine, imparatorun “göksel yetkisini” kaybetmesine kez açabilirdi. Bu nedenle felek bilimi, iktidarı ve siyaseti yakından ait müşterek çalışkanlık alanıydı.
Şang Hanedanı devrinde, MÖ 1300 yöresinde geçmiş kuzey haritasının yapıldığı kestirim ediliyor. Takımyıldızları “hane” ismi sunulan 28 alana ayıran Çin’e saf sınıflandırmaya bu devirden kalma “kehanet kemikleri” ismi sunulan kazı ilmî bulgularda rastlanıyor.
Düzenli felek ilmî gözlemler ve buna bağlı etraflıca kayıtların geçmiş örnekleri Savaşan Devletler zamanında (MÖ 475-221) ortaya çıktı, alışılmış Çin ilhanlık anlayışının şekillendiği Han Hanedanı devri (MÖ 206-MS 220) ve sonra gelişti ve kurumlaştı.
Budizm’in Çin’de yayılmasıyla Hint felek biliminin kavramları, Doğu Han Hanedanı döneminden (25-220) itibaren ilkin Tang Hanedanı zamanında (618-907) benimsenmeye başlandı.
9. ve 12. yüzyıllarda değerli açığını canlı İslam felek biliminin deyim ve bulguları da Moğol menşeli Yuan Hanedanı zamanında (1271-1368) Saray’da görevlendirilen Müslüman felek bilimcilerle Çin topraklarına ulaştı.
Çin’e 16. asrın sonundan itibaren girmeye başlamış olan Hristiyan Cizvit misyonerler ise Batı’nın felek bilimi deyim ve araçlarını aktardı. Cizvitler, Çin'de matematik, astronomi, haritacılık, coğrafya kabilinden ilmî ve beceri yerlerin gelişimine katkıda bulundu.
Bugün gelecek teknolojiye erbap aşırı sayıda teleskoba ve gözlemevine ev sahipliği fail başkaca zat gök programını örümcek Çin, "modern felek bilimi dalında en gelecek ülkelerden birisi" konumunda bulunuyor.
