Ankara
ABD Havacılık ve Uzay Ajansının (NASA) dünyanın en mütekâmil feza teleskobu "James Webb"in fırlatıcısı "Ariane 5" füzesinin eş numara ve ikinci basamak motorlarının iyileştirmesinin yapıldığı laboratuvarı kuran ODTÜ Makine Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. İskender Gökalp, acemi teleskopla mekân bilimi alanındaki teorilerin doğrulanıp doğrulanmayacağının heyecanla beklendiğini söyledi.
NASA, dünyanın en şişman feza teleskobu James Webb'i uzaya fırlattıTÜBİTAK'ın Lider Araştırmacılar Programı ile 2019'da Fransa'dan Türkiye'ye dönen İskender Gökalp, James Webb teleskobunun Güney Amerika'nın kuzeydoğu kıyısındaki Fransız Guyanası'ndan "Ariane 5" fırlatıcısı ile uzaya gönderilmesine bağlı AA muhabirine açıklamalarda bulundu.
Teleskobu uzaya çıkarmak düşüncesince eş fırlatıcı düzene yoksulluk duyulduğunu dile getiren Gökalp, "Ariane 5 fırlatıcısının motorlarının dü ayrımlı kademesinin optimizasyonunda etkin biricik kadro Fransa'da Orleans şehrinde kurduğum ICARE-CNRS laboratuvarı." ifadelerini kullandı.
Laboratuvarın Paris'teki "aerotermik" bölümünün 1950'lerin ortasında, Orleans'daki "yanma" bölümünün ise 1960'ların böylece kurulduğunu tamlayan Gökalp, kendisinin de doktora sonrası 1980'lerin başlangıcında Orleans'daki laboratuvara geçtiğini, 2003 senesinde buradaki laboratuvarın müdürü bulunduğunu ve 2007'de dü kısmı birleştirerek ICARE-CNRS laboratuvarını kurduğunu anlattı.
Gökalp, bu fırlatıcılardaki yanma teknolojileri üstünde 30 senedir icraat yürüttüğünü bildirdi.
Bu laboratuvarın müdürlüğünü 2017'ye denli sürdürdüğünü aktaran Gökalp, "Dünyaca şöhretli Ar-Ge laboratuvarları biraz yıl ortamında oluşan eş görüngü değil, 50-60 yıllık eş geçmişleri var." dedi.
NASA, dünyanın en şişman feza teleskobu James Webb'i uzaya fırlattıİlk fırlatmada füze havada infilak etmişti
1990'lardan itibaren Ariane 5'in biraz problemi bulunduğunu dile getiren Gökalp, bu fırlatıcının önceki uçuşunun 1996'da yapıldığını ve füzenin havada infilak ettiğini anlattı.
Gökalp, "Ben de esasen oradaydım bununla beraber televizyonda bu mevzuyu anlatırken patlama oldu. Dolayısıyla, o tarihlerden itibaren, hele Almanya ile Fransa ortada başlamış bulunan eş icraat halen bitmeme ediyor. Fırlatıcının itkisini sağlayıcı yanma süreçleri ile ait mevzular sabah akşam çalışılıyor, mesail masaya yatırılıyor. 2002 senesinde da Ariane 5'in 517 izlemsel uçuşu Atlantik Okyanusu'nda bitti. Bilimsel ve teknolojik tıkanıklıklar çözülünce şimdi ahir fırlatmalarda sert eş sorunla karşılaşılmadı." sanarak konuştu.
Bilim dünyası acemi teleskoptan ne bekliyor?
Gökalp, eksperlik sektörünün James Webb teleskobunun fırlatma sistemlerindeki mahrukat ve yanma teknolojileri olduğuna ayraç ederek, ilim dünyasının bu teleskoptan beklentilerine bağlı şu şekilde konuştu:
"İki devir evvela dünyanın en şişman ve en mütekâmil feza teleskobu James Webb'i uzaya uğurlayan füze motorlarının iyileştirilmesinde, yanma süreçlerinin optimizasyonunu sağlayıcı ve büyüme göstermesine katkıda bulunduğum ICARE-CNRS laboratuvarının şişman oranı var. Ben bu laboratuvarda 1983'ten itibaren çalıştım. 2003'lerden itibaren de başta İTÜ, ODTÜ, Marmara, Erciyes üniversitelerinden doktora ve doktora sonrası öğrencileri de alıp yetiştirdim. Bu sebeple fırlatma düşüncesince Ariane 5'in seçilmesinden enikonu mutluyuz."
Hubble Uzay Teleskobunun halefi yerine tanıdık James Webb'in, Dünya'dan tahminî 1,5 milyon kilometre mesafedeki yörüngeye tahminî 1 ay sonradan yerleşmesinin beklendiğini vurgulayan Gökalp, şu şekilde konuştu:
"Yeni teleskobun 2022'de önceki data ve görüntüleri toplamaya başlaması öngörülüyor. James Webb teleskobu anca eş yörüngeye oturacak ki yoğun feza kaynaklı kızılötesi enerji sinyallerini şişman eş hassaslıkla belirleme yazar dünyaya gönderecek. Bu teleskop, Bing Bang (Büyük patlama) dediğimiz aşamanın oluşmasından itibaren mevrut ve o patlama dediğimiz vakalardan ortaya çıkan enerji bilgisine ulaşılmasını sağlayacak. Hubble teleskobu, enerji yılı açısından söylersek bu denli uzağa gidemedi, günümüzden 12,5 bilyon enerji yılı geriye gidebildi. Şimdi ise James Webb ile 13,5 bilyon enerji yılı geriye gidilebilecek. Yeni teleskopla zamanda, eş bilyon enerji yılı şimdi geriye gitmekten bahsediyoruz. Yani gök bilimi ve mekân bilimi sahalarına görülmemiş katkılarda bulunacak, evrenin, önceki galaksilerin ne oluştuğu üstünde bilgilere ulaşılacak. Bu manada aşırı aşkın önemli. Tabii bu bilgilere ulaşılması ve çözümleme edilmesi yıllar alacak. Nasıl ki Ay'dan getirilen parçalar hala inceleniyor, bu da onlar, ihtimal asırlar sürecek."
Bilim dünyası teorilerin doğruluğunu araştıracak
Yeni teleskopla aşamanın ne oluştuğu, eş dünya mi olmadan biraz aşamanın mi bulunmuş olduğu denli sorulara da karşılık aranacağını aktaran Gökalp, "Bilim dünyasının beklentisi, bu teleskobun bu sorulara karşılık verebilmesi. 10 bilyon dolarlık eş yatırımdan bahsediliyor, değme şeyi eklerseniz ihtimal 20-30 bilyon dolardır." dedi.
CERN'deki araştırmalara da yer veren Gökalp şu şekilde konuştu:
"Parçacık fiziği bilgelik endüstrisi ile bu rasıt geliştirildi. Bilim dünyası mekân bilimi dalında mevcud teorilerin doğrulanıp doğrulanmayacağını bekliyor. Doğrulanabilmesi düşüncesince de bu acemi teleskoptan doğacak bilgilere gerekseme var, o sebeple hacısı hocası heyecanla bekliyor. Kızılötesi dediğimiz ışıklanma fakat uzaydan izlenebiliyor. Bir de hassasiyetinin artırılması düşüncesince teleskobun soğutulması gerekiyor; Hubble bunu yapamıyor zira dünyaya şimdi yakın. NASA'nın Avrupa ve Kanada Uzay ajanslarıyla eş çalışmasının ürünü bulunan James Webb teleskobu, şimdiye denli mamul en şişman ve çelimli ilim rasathane Hubble Uzay Teleskobunun halefi yerine görülüyor. Uzay fırlatma teknolojilerinin gelişim göstermesi de insanlığın bu acemi serüvenini belkili kılan en ehemmiyetli unsurlardan eş tanesi."
