Istanbul
Tarım ve Orman Bakanlığına değgin Türkiye Su Enstitüsü Başkanlığı (SUEN) koordinasyonunda ölçülü "Türkiye Genelinde Kovid-19 Yayılımının Atık Sularda SARS-CoV-2 Analizleri ile Takibi" projesi kapsamında, iklim genelinde 22 ildeki atık su tesislerinden tahsil edilen numuneler analiz edildikten sonradan virüsün Türkiye'deki diyalekt yayılımı haritalandırılarak "covid19.tarimorman.gov.tr" adresinden yayımlanıyor.
Marmara Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü'nün yürütücülüğünü ve ilmî danışmanlığını yaptığı, Nisan 2020'de süregelen projenin önce aşamasında, Türkiye'nin 81 ilinde belirlenen 189 atık su ayıklama tesisinin değişik noktalarından tahsil edilen numuneler, laboratuvarlarda analiz edildi. Haziran 2020'den itibaren ise ülkenin herhangi ortak sahasını kapsayacak halde belirlenen 22 uçucu ilde düzentileme sürdürülüyor.
Bu illerden İstanbul'dan haftalık, ötekilerden ise 2 haftalık periyotlarla tahsil edilen atık su numuneleri, İstanbul ve Samsun'daki laboratuvarlarda rutin kendisine incelenerek Kovid-19'un ülkedeki yayılımı ve seyri belirleme ediliyor.
Analiz sonuçlarına uyarınca hazırlanmakta bulunan Türkiye geneli ile İstanbul Kovid-19 yayılım haritaları, Bakanlığın "covid19.tarimorman.gov.tr" sitesinden paylaşılıyor. Kovid-19 yayılımı haritada, "çok düşüt vaka-vaka namevcut (sarı)", "düşük olay (açık yeşil)", "orta olay (yeşil)" ve "yüksek olay (koyu yeşil)" halinde derecelendiriliyor.
Atık sularda meydana getirilen analiz ile semptomatik vakaların yanı esna asemptomatik vakaların yoğunluğu ve varyantların tespiti de sağlanıyor. Vaka çoğalma ve azalışlarını ilkin belirleyen proje, "erken uyartı sistemi" rolü üstleniyor.
Son haritada efdal vakalı il yok, Muğla'da olay belirleme edilmedi
1-5 Kasım Türkiye Geneli Kovid-19 Yük Dağılım Haritası düşüncesince 22 ildeki 17'si doğacak dirim ilmi arıtma, 4'ü ön arıtma, 6'sı deli dolu balçık edinmek az daha 27 ayıklama tesisinden tahsil edilen atık su numuneleri analiz edildi.
Buna göre, İstanbul'un yüzdelik 15'i, Edirne'nin yüzdelik 49'u, Bursa'nın yüzdelik 57'si, Kütahya'nın yüzdelik 69'u, İzmir'in yüzdelik 66'sı, Muğla'nın yüzdelik 13'ü, Antalya'nın yüzdelik 56'sı, Zonguldak'ın yüzdelik 9'u, Ankara'nın yüzdelik 39'u, Konya'nın yüzdelik 53'ü, Mersin'in yüzdelik 48'i, Kayseri'nin yüzdelik 90'ı, Adana'nın yüzdelik 50'si, Samsun'un yüzdelik 83'ü, Ordu'nun yüzdelik 34'ü, Malatya'nın yüzdelik 77'si, Elazığ'ın yüzdelik 1'i, Diyarbakır'ın yüzdelik 50'si, Şanlıurfa'nın yüzdelik 46'sı, Trabzon'un yüzdelik 11'i, Erzurum'un yüzdelik 76'sı, Van'ın yüzdelik 43'ü edinmek az daha Türkiye nüfusunun yüzdelik 25'ini havi 21 milyon 280 bin 362 kişi, atık su analiziyle tarandı.
Analiz sonuçlarına göre, "yüksek vaka" kategorisinde il bulunmazken, Samsun ve Ordu "orta efdal vaka"; İstanbul, Bursa, Trabzon ve Antalya "orta vaka"; Edirne, Kütahya, İzmir, Mersin, Adana, Konya, Ankara, Kayseri, Malatya, Elazığ, Diyarbakır, Şanlıurfa, Erzurum, Zonguldak ve Van "düşük vaka", Muğla ise "vaka yok" kendisine derecelendirildi.
15-21 Kasım İstanbul Kovid-19 Yük Dağılım Haritası düşüncesince ise 2 doğacak dirim ilmi ayıklama tesisinden tahsil edilen atık su numuneleri ile Avrupa Yakası'nda nüfusun yüzdelik 14,1'ini havi 1,4 milyon, Anadolu Yakası'nda nüfusun yüzdelik 13,7'sini havi 700 bin edinmek az daha 2,1 milyon insana müteveccih tarama yapıldı.
Numuneler 3 kat analiz ediliyor
AA muhabirinin sorularını yanıt veren plan yürütücüsü Doç. Dr. Bilge Alpaslan Kocamemi, uçucu vilayetler içerisinde 15 milyonu ortak hayli nüfusu ve arsıulusal iklim trafiğinin yoğunluğu dolayısıyla İstanbul'un ayrı ortak noktayı olduğunu, onun düşüncesince ayrı ortak harita hazırladıklarını anlattı.
Projenin başında atık su tesislerinin giriş, depar belgesi ve balçık kısımları aşama değişik yerlerinden, 22 uçucu ilde bitmeme fail süreçte ise tesislerin girişlerinden atık su örnekleri aldıklarını tamlayan Kocamemi, atık suların analiz süreçlerine değgin şu detayları verdi:
"Atık su numuneleri, dernekevi belediyelerin yardımı ile çıkışlı çalışanlar kabilinden alınıyor. Sonrasında Tarım Orman Bakanlığının ünitesi bulunan Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü kabilinden transferler gerçekleştiriliyor. İki laboratuvarımız var. Numunelerde virüs bulunduğu için bulaş riski yaratabileceği düşüncesince analizler, Biyogüvenlik Seviyesi 2 (BGS-2) laboratuvarlarda yapılıyor. Bakanlığın İstanbul Pendik Veterinerlik Araştırma Enstitüsü ve Samsun Veterinerlik Araştırma Enstitüsü'nde gayrı illerden dü haftalık ve İstanbul'da tahsil edilen haftalık numunelerimiz qPCR analizleriyle değerlendiriliyor. Analizlerde dört başı mamur örnekler 3 tekrarlanmış yapılıyor."
Kocamemi, laboratuvardan çıkan sonuçların Sağlık Bilimleri Üniversitesinde ilmî değerlendirmeden geçtiğini, onaylandıktan sonradan SUEN'in grafikerlerine gönderildiğini ve mülevven skalalı Türkiye haritaları üzerinde, aşırı düşük, düşük, mutedil ve aşırı efdal halinde sarıdan yoğun yeşile akla yatkın 4 değişik ölçekte derecelendirildiğini kaydetti.
"Bir hafta öncesinden toplumdaki Kovid-19 artışını gözlemleyebiliyoruz"
Bazı Kovid-19 hastalarının belirtke verdiğine, bazılarının ise rahatsızlığı semptomsuz geçirdiğine, başta tozlaşma sürecinden sonradan belirtke göstermeyen hastaların sayısının arttığına ayraç fail Kocamemi, "Normal ortak gripmiş aşama nâkil katı aşırı ad var. Sağlık Bakanlığı, ağırbaşlı illet şikayetleriyle başvuran kişilere, sürüntü örneği testi yapıyor. Vaka sayıları, bu ağırbaşlı geçiren, evde sendrom yayınlayan insanların hastaneye başvurması kararında meydana getirilen testlerin sonuçları. Kaç ad başvurursa o genişliğinde insana sınav yapılıyor. Dolayısıyla camianın tamamını yansıtması bahis konusu değil. Sadece belirtke yayınlayan olayları yansıtan ortak tablo." değerlendirmesini yaptı.
Doç. Dr. Kocamemi, ad virüsü önce kaptığında hiçbir belirtke göstermese üstelik dışkısında ve idrarında virüsün çıkmaya başladığını belirterek, şu halde bitmeme etti:
"Tuvaletlerdeki bu atık sular da lağım döşemi sistemleri aracılığıyla atık su ayıklama tesislerine gidiyor. Atık su ayıklama tesislerinden tahsil edilen numunelerde hem belirtke yayınlayan hem hiçbir belirtke göstermeyen, toplumda Kovid-19 virüsü vücuduna girmiş bulunan hepsi fertleri göstergelemiş oluyoruz. Sürüntü testi ortak kişileştirme metodu. Biz burada ortak kişileştirme metodu değiliz, 'Yayılım ne ölçüde, olay artıyor mu, azalıyor mu?' ortak er uyartı kendisine kullanılması düşüncesince düzentileme yürütüyoruz. Neden er uyarı? Mesela, virüs vücuda girdiğinde acilen iri abdest ve idrarda çıkmaya başlıyor boydak belirtilerini en er 3-4 güneş sonradan göstermeye başlıyor. 1,5 yılı ortak hayli süredir yaptığımız çalışmayla gördük ki minimum ortak hafta öncesinden toplumdaki Kovid-19 artışını gözlemleyebiliyoruz. Dolayısıyla er uyartı kendisine aşırı önemli. Tek ortak numuneyle aşırı iri ortak camiası tarıyorsunuz. İstanbul'da ortak milyon insana seslenme fail ayıklama tesisinden dekoratif aldığınızda, ortak milyon şahsiyet topluluktaki virüs yayılımını gözlemlemiş oluyorsunuz. Tek örnekle ortak milyonu taramış oluyorsunuz. Tabii ki kişileştirme gayeli değil, virüsün toplumdaki yayılımını saptama buyurmak gayeli sonuç adım etkili, nakit para ve hepsi dünyada da geçerliliği ikrar edilmiş ortak yöntem."
Kovid-19 varyantlarının analizleri de yayımlanacak
Proje kapsamında, atık sudan modifikasyon takiplerine de başladıklarına ayraç fail Kocamemi, "Atık su ile toplumdaki varyantları izleme aşırı henüz sağlıklı. Çünkü hepsi varyantları görebiliyorsunuz. Bunun düşüncesince aşırı doğacak ortak moleküler dirim ilmi uran bulunan acemi evlat dizi analizleri kullanılıyor. Bu uran ile belli başlı illerden Türkiye'nin doğrudan herhangi ortak coğrafi sahasından bulunan ve muhtemel varyantların takip edeni alarak acemi evlat dizi analizlerine de başladık. Şu an düzentileme dosdoğru ortak halde güçlenmiş olmamakla beraberce sonuçlarımızı alıyoruz. Öngörüm, beş altı ay içerisinde mutant analiz neticelerini da derneşik kendisine ayda ortak internet adresinden yayınlamaya başlayacağız." diyerek konuştu.
Kocamemi, atık suyu "toplumun fut izi" kendisine tanımlayıp, bundan nice şeyi izleme etmenin beklenir bulunduğunu belirterek, virüslerin takip edeni düşüncesince Sağlık Bakanlığının açıklamış bulunduğu olaylar ile emek vermeden elde ettikleri veriler ortada korelasyon kurup, buradan ortak manken ihya çalışmalarına başladıklarını bildirdi.
Atık sulardaki çamurda virüsün biriktiği belirleme edildi
SUEN Başkanı Prof. Dr. Ahmet Mete Saatçı da Hollanda'da süregelen ortak emek vermeyi literatürden izleme ettiklerini ve Ankara'daki laboratuvarlarda benzeri deneyler yaptıklarını ancak orada beğenilen filtrelerle sonuçların aşırı değerli olmadığını, henüz sonradan benzeri emek harcamaları da izleme yazar apayrı kimyasallar kullanarak laboratuvarda atık sularda virüsü bulmayı başardıklarını anlattı.
Bu emek vermeyi Avrupa Birliği'yle beraberce götürmeye değişmeyen verdiklerini, Hollanda'daki Su Araştırma Merkezi ve Güney Afrika'daki araştırı kurullarıyla çalışmaya başladıklarını dile getiren Saatçı, plan kapsamında 3-4 yazı çıkardıklarını ve çalışmalarda önce el atık sulardaki çamurda virüsün biriktiğini gösterebildiklerini vurguladı.
Bu çalışmayla biricik hiçbir şahısları çözümlemek adına dolgun tarama yaptıklarını tamlayan Saatçı, "Bir ayıklama tesisine mevrut atık suyun alanında olaylar artıyor mu, azalıyor mu, bunu aşırı ferah ferah söyleyebiliyoruz. Bunları 1 hafta öncesinden belirleme edebiliyoruz. Bu sistemle uçaklardaki yolcularda var mı, bunu belirleme buyurmak mümkün. Üniversite kampüslerinde, askeri kışlalar aşama şahısların dolgun bulunduğu önemsiz alanlarda olay var ise bunu aşırı haydi haydi 1-2 güneş süresince belirleme ediyorsunuz. Aynı sürede asemptomatik dediğimiz sendrom göstermeyen hastalar da bunun içerisine müdahale ediliyor. Mutantları da buradan izleyebiliyoruz. Hatta mutantların Türkiye'nin batısından doğusuna akla yatkın kesinlikle geliştiğini de haritadan izleyebiliyoruz." halinde konuştu.
