İstanbul
Batı Anadolu'nun kırkyıllık geleneği deve güreşleri, rastgele sene kasım-mart ayları ortada Çanakkale'den Balıkesir'e, İzmir'den Aydın'a, Muğla'dan Antalya'ya uzanan serbest müşterek coğrafyayı eş müşterek tutkuda birleştiriyor.
Deve güreşi sahasıyla isminde sanlı beldelerde şenlik havası estiren deve güreşleri, izleyenlere de nazirsiz müşterek kültürel birikim yaşatıyor.
Güreş meydanına çıkma devlerin birtakım nitelikleri taşıması gerekiyor. Yalnızca, "yoz" denilen yegâne hörgüçlü kadın develer ile "buhur" ismi maruz ikiz hörgüçlü koca develerin yavrusu bulunan ve "tülü" namına bilinen koca develer, er meydanı düşüncesince "savran" ismi maruz bakıcılar kabilinden hazırlanıyor.
Soya ait namına seçilen müşterek devenin meydana çıkması düşüncesince güreşçi kanından olması, tülü (melez deve) olması, dişleri, yaşı kabil nice ehemmiyetli ölçüt gösteriş oynuyor.
Becerileri derece süsleriyle de özen çekiyorlar
Tülü develer, güreş evveliyat malikleri kabilinden itinayla hazırlanıyor. Meydandaki becerileri derece süsleriyle de özen çekici devlere, aşırtma, ibik, filinta geri bezek ve boyunluk (muskalık) ismi maruz tezyinat takılıyor, müşterek konuşma yapıtı kabil sâdır havutların (deve semeri) arkasına süslenmiş müşterek çaput üzerinde yazılan adları asılıyor.
Kimi beldelerde tülü develer süslendikten sonraları güreş evveliyat bateri zurna eşliğinde sokaklarda dolaştırılıyor.
"Ayak", "orta", "başaltı" ve "baş" namına tanımlanan dört değişik epope ve kilogram kategorisine uyarınca meydana getirilen güreşlerde develer, öteki güreşlerde bulunduğu kabil "pehlivan" namına adlandırılıyor.
Güreş meydanına çıkarken "cazgır" ismi maruz sunucular kabilinden sesli duyuru edilen develerin alandan galip ayrılabilmesi düşüncesince rakibini kaçırtması, çaresizce bağırtması yahut yere yıkması gerekiyor.
Develerin birbirine dokunca vermemesi düşüncesince "urgancı" ismi maruz eşhas de ortada fariza yapıyor. Gerektiği devir urganları kullanan bu kişiler, develeri birbirinden uzaklaştırıyor. Ayrıca develerin birbirini ısırmaması düşüncesince de ağızları, dudak bağcılar kabilinden bağlanıyor.
Güreş meydanında 3 adet ölçülü yargıcı ve masa hakemi fariza yaparak, gerektiğinde bir vaziyete engelleme ediyor.
Develerin savaşı esnasında ise yakınlarda şenlik havası esiyor. Deve sucuğunun pişirildiği şişman mangallar kuruluyor, seyirciler güreşleri piknik masalarından heyecanla seyrediyor.
"İçgüdüleri baş döndürücü faziletli ve duygusaldırlar"
Güreşlere Aydın İnciliova'dan "Karabiber" isminde devesiyle eklenen kepçe operatörü Hakan Çetinkaya, deve güreşlerinin halk bilimsel demonstrasyon namına yapıldığını, bunu "develerin kavgası" namına nitelendirmenin akilane olmadığını, develerin, içgüdülü müşterek eylemle güreştiğini söyledi.
Yaz aylarında develeri ot ve oyun ile beslediklerini, korunaklı damlarda baktıklarını özetleyen Çetinkaya, "Develer uğur boncuğu biçimde bizlere yahut başkalarına dokunca vermez. Kış aylarında develerin kızma dönemleri vardır. Ağızlarından çıkan köpük de kızdıklarına müteallik belirtidir. Kuyruk vurup, dövünürler. Her hafta piyasa günleri bu halk bilimsel demonstrasyon yapılır. Bunlarda rastgele müşterek menfaat, menfaat yoktur. Atalarımızın bizlere müşterek mirasıdır." niteleyerek konuştu.
Deve erkete işini bayıla bayıla yaptığını dile getiren Çetinkaya, "Çoğu insanoğlu deveden korkar, yanına yaklaşamaz lakin tığ severiz, sarılırız, okşarız. Bu hayvanların içgüdüleri baş döndürücü faziletli ve duygusaldırlar. Kızgınlıkla müşterek akım yapmış olursanız size küser, bunu da tavırlarından anlarsınız." dedi.
"İnsan kedisini, köpeğini nite severse ego de devemi seviyorum"
Deve merakının babasından kalma bulunduğunu tabir fail Çetinkaya, "Babam 1992-1998 yılları ortada meydanlarda güreşçi develeri güreştirmiş. Babam rahmetlik olunca ego güreştirmeye başladım. İnsan kedisini, köpeğini nite severse ego de devemi seviyorum, küçükken bu yârenlik bizlere aşılandı." dedi.
Bir devenin averaj 7 yaşından sonraları güreştirildiğini, öğütücü diş dişlerini çıkartmadan, adına üşümesin niteleyerek giyim havutu vurulmadan güreştirilmediğini özetleyen Çetinkaya, rastgele müşterek devenin semiz güreşlerde bulunduğu kabil kendine saf güreş sitili olduğunu, birtakım develer kendini güreş dair geliştiremezken, birtakım develerin kabiliyetini sahibinin desteği ile geliştirdiğini söyledi.
Develere bulunan talebin yegâne kaynağının yârenlik bulunduğunu tabir fail Çetinkaya, laflarına şu biçimde bitmeme etti:
"Sevmeyen müşterek insanı buraya getiremezsiniz. Hayvanseverler işin süresince olmadıkları düşüncesince bilmiyorlar. Bu güreşlerde hayvanların birbirine dokunca vermemesi düşüncesince mukteza topu topu tedbirler alınıyor. Saha görevlilerimiz develerin birbirini ısırmaması, sahada engelleme kılmak düşüncesince amade bekliyor. Develeri tığ güçlükle güreştirmiyoruz. Şimdi develeri salalım, gine gürültü ederler. Biz tedarik almazsak hâlâ biçimsiz şeyler olabilir. Biz topu topu tedbirleri alarak güreştiriyoruz. Güreşmedikleri takdirde hırçınlıklarının önüne geçip, zapt edemezsiniz, insanoğlu gücü yetmez."
Devesini ailenin müşterek ferdi kabil gördüğünü dile getiren Çetinkaya, "İnsan nite müşterek köpeğe evinde bakıyorsa, tığ de develerimize zemini halı ciltli damlarda elimizden geldiği derece iyi bakıyoruz. Canım sıkılmış bulunduğu devir devemin yanına gider, onunla dertleşip konuşurum." niteleyerek laflarını tamamladı.
