Adana
Yunanistan'da emin hayat olanağı kalmayınca mübadeleye müteveccih anlaşma kapsamında Girit'ten Türkiye'ye dönen aileler, Çanakkale'den Hatay'a denli bulunan yalı şeridinde türlü iskân yerlerine getirildi.
Mübadiller, anne vatanda toy müşterek yaşama başlarken, yaşadıklarını da tahminî müşterek asırdır nesilden nesle aktararak hafızalarında sakladı.
Babası 1 yaşlarındayken ailesiyle mübadele kapsamında ilkin Mersin'e, henüz sonradan Adana'ya mevrut Çukurova Girit Mübadilleri Kültür ve Dayanışma Derneği Başkanı Selma Kırançeşme, AA muhabirine, o senelerde yaşananları anlattı.
Kırançeşme, Kurtuluş Savaşı'nın zaferle sonuçlanmasının arkası sıra Girit'te Yunan çeteler zımnında Türklerin dirilik tehlikesi yaşadığını söyledi.
Bir Rum'un, köylerine dominant yapılacağına ilişkin bilgelik vermesi üzerinde ailesinin iç kesimlerden yalı şeridi yakınlarına yerleştiğini özetleyen Kırançeşme, bu olanağı olmayanların tahminî müşterek sene sahilde kurulan çadırlarda fıkdan ve yoksulluk zarfında doğacak gemileri beklediğini anlatım etti.
Kırançeşme, buradaki gemilerde eş başına 500 kilo pırtı sınırı getirildiğini, henüz müşterek tomar ciddiyet düşüncesince istem edilen tutarı baş döndürücü sayıda ailenin karşılayamadığını anlatarak, "Günümüzde 'Seni müşterek hafta sonradan şu ülkeye göndereceğiz. Yanına en müşterek tomar 5 pırtı alabilirsin.' deseler, duygudaşlık kuruyorum ego ne alabilirim? Çocukluğumun, gençliğimin geçtiği, müşterek derinti anılarımın bulunduğu müşterek yerden 5 skor ne götürebilirim? Bu, o tarihte canlı insanoğlu düşüncesince iri müşterek travmadır. Bu travmayı müşterek halde atlattılar." dedi.
Aileler parçalandı
Kırançeşme, mahsus sayıya ulaşılınca sıradaki ferdin gemiye alınmayıp ötekisi düşüncesince bekletildiğini dile getirerek, "Tüm Ege ve Akdeniz sahillerine bu aileler zerre lime dağılıyor. Kardeşler birbirlerini 50-60 sene sonradan bulabiliyor. Anneler evlatlarından ırak kalıyor. Babaannemin tek akrabası kendisiyle gelmemiş. Kendisi Mersin'e gelmiş. 4-5 sene ilkin dayılarımın evlatlarının torunlarını bulduk. Dedemin amcasının çocuklarını Bodrum’da bulduk." diyerek konuştu.
Yolculuğun, gemilerin limanlara uğraması zımnında tahminî 1 ay sürdüğünü tamlayan Kırançeşme, "Ölenler denize atılmış. Yeni doğanlar olmuş. Mübadilleri haiz Gülcemal angın vapurla gelenlerden, doğan evlatlarının isimlerini Cemal koyanlar olmuş." ifadelerini kullandı.
"Tüm aileler bu vatanı baş döndürücü sevdiler"
Kırançeşme, mübadil neslin Türkçe bilmediğini ve anne vatanda bunun zorluğunu yaşadığını anlattı.
O neslin, içlerine bulutlu bulunduğunu tamlayan Kırançeşme, şöyleki konuştu:
"Normalde akraba birlikteliği yapmayan aileler akraba ve akraba birlikteliği hazırlamaya başlamışlar. Tabii ki mevrut bu insanoğlu hoş, insancıl insanlar. İnsanları muhip insanlar. Bir değişiklik gözetmiyorlar tek o devirde özlük içlerine kapanmışlar. Bizim kuşaklarda bu az buçuk küşade ve düzelmiş. Atalarımız yaşadıkları onca acıya karşın yârenlik dolu, kullanmakta olanları muhip müşterek göbek geride bıraktı. Acılarını bizlere anlatmadılar. O acıları içselleştirip kötümser müşterek bir duruma girmememiz düşüncesince tek halde Girit'te ve burada birlik kendisine ne yaşadıklarını bizlere aksettirmediler. Tüm aileler çocuklarını okutmak, müşterek bölgelere bildirmek neredeyse bizlere envestisman yaptılar ve bu vatanı baş döndürücü sevdiler."
Kırançeşme, mübadillerin ilkin ekincilik üzerinde nitelikli olduklarını, yanlarına getirdikleri zeytin, kelep telkih kalemleri ve zerzevatçılık bilgileriyle Çukurova'da zirai üretime iri ulama sağladığını anlatım etti.
Tarım arazilerine gidemeyen mübadillerin de kentte sanatkar ve sanayiye iş gücü kendisine ulama sağladığını aktaran Kırançeşme, "Adana'nın kültüründe, sosyal, hesaplı hayatında mübadillerin baş döndürücü emeği var. Milli Mensucat Fabrikası'nda önemsiz ayrıntılar güçlü çalışmışlardır zira baş döndürücü çalışkan, üretmeyi muhip insanoğlu bunlar." biçiminde konuştu.
"Mübadele olmasaydı genosit yaşanacaktı"
Kırançeşme, mübadelenin yaşattığı kâffesi acılara karşın o fasıl düşüncesince gerektiğini, ilkin Girit'te Türklerin bulunmayan olma tehlikesi yaşadığını vurgulayarak, şunları kaydetti:
"Mübadele olmasaydı orada genosit yaşanacaktı. Bu, savaşın getirmiş bulunduğu müşterek şey, eğer olmazsa olmazı. Mutlaka yaşanacaktı. Mustafa Kemal Atatürk bu kullanmakta olanları anne vatanlarına getirerek iri müşterek esenlik yaptı, onun düşüncesince de mübadillerin anılarında Atatürk'ün hususi müşterek noktayı var. Hatta o devirde kıyıda beklerken Rumlar 'Atatürk sizi almaya gelmeyecek.' diyerek kışkırtıyorlarmış. Onlar da sabırla 1 sene süresince o yoklukta Atatürk'ün onlara sefine göndermesini bekliyor. O devirde doğan kızlarına Kemaliye ismini vermişler. Çok yoğundur Giritlilerde Kemaliye ismi. Erkek çocuklarına da Kemal ismini vermişler. Teşekkürlerini müşterek nebze hakeza gösterdiklerini düşünüyorum."
Kırançeşme, mübadelenin, kişilerin para varlıklarının pırtı dibine katılması kabilinden etraflıca ve dobra müşterek plana cemaat bulunduğunu anlatarak, "Sıkıntılar vazgeçmiş tek neticede insanoğlu canlarını kurtarmış. Bu güçlü baş döndürücü önemli. Yapılan planlamalar dobra ancak Cumhuriyetin evvel zamanlarında aksaklıkların olması da baş döndürücü normal. Bence bu mübadeleyi yapmış olup kullanmakta olanları ülkeye, anne vatanlarına getirmeleri sunturlu müşterek olay. Onun düşüncesince tığ bu zamanda imzası bulunan her insana baş döndürücü teşekkürname ediyoruz." ifadelerini kullandı.
