İstanbul
AA muhabirinin sorularını yanıt veren Sağlık Bilimleri Üniversitesi (SBÜ) Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Özalp Ekinci, Otizm Spektrum Bozukluğu'nun (OSB) içtimai etkileşim ve iletişimde belirtik bozuklukların, gecikmelerin bulunduğu, amma velakin tekrarlayıcı, gayeye müteveccih sıfır davranış, bilgelik ve etkinliklerin bulunduğu nöropsikiyatrik ortak illet kendisine tanımlandığını aktardı.
OSB'de bire ortak sürede kalıtımsal temellerin de bulunduğunu dile getiren Ekinci, OSB'nin en ehemmiyetli özelliğinin, belirtilerinin yaşamın önce 3 senesinde ortaya çıkması olduğunu, ortak bireyin muahharen otizmli olmayacağını söyledi.
Ekinci, belirtilerin bir çok kez 1 yaşından muahharen ortaya çıkmaya başladığını ve evlatların bir çok kez 2 yaşlarında tanılama aldığını fakat yaşamın önce 3 senesinde kesinlikle belirtilerle ilgilendiren fonksiyon bozukluğunun görüldüğünü tabir etti.
Prof. Dr. Ekinci, tanının konulmasın arkası esna çabucak otama sürecine geçilmesi gerektiğini, tedavinin de en ehemmiyetli basamağının kaliteli, çocuğun ferdî gereksinimlerine uyarınca planlanmış, ilmî ilkelere dayalı ve ailenin de katılımıyla meydana gelen derinliğine devamlı hususi terbiye bulunduğunu vurguladı.
Ekinci, "Otizmin tedavisi hususi eğitimdir. İhtiyacı olanın tanılama alması, gereksinim duyan evlatların bebek psikiyatri hekimine ulaşması, tanıdan muahharen da nitelikli ve gereksinimlerine uyarınca planlanmış hususi öğrenime kavuşması ve bu eğitimi sürdürmesi aşkın önemli." niteleyerek konuştu.
Otizmde ayrımlı gözyaşı gruplarında ayrımlı müşkülat bulunduğunu dile getiren Ekinci, şunları kaydetti:
"Ailenin, çocuğunun otizmli bulunduğunu öğrendiğinde bunu benimseme etmesi hakkıyla aşkın çetin oluyor. O çağda karı üyelerinin öz aralarında arbede olur, evlatlarının tanılarını ayrımlı yerlerden desteklemek isterler. Bütün özellik er canlandırma noktası. Bazı ailelerde bunu görüyoruz, canlandırma ne denli gecikirse çocuğun tahsilden alacağı katkı, kâr o denli azalır. Erken çağda nitelikli hususi terbiye almış bulunan ve 5 yaşına denli hususi terbiye kararında hitabı başlamış olan, ilkin zeka fonksiyonları alışılagelen ve alışılagelen giysi bulunan çocuklarda gidiş aşkın hâlâ iyi. Ama bu söylediğim nitelikleri sıfır örneğin, er canlandırma noktasında ailenin tedirginlikleri, hekime geç başvurması, hususi terbiye planının geç yapılması üzere zorlukları bulunan evlatların gidişatları ne eyvah ki aksi olabiliyor. Olumsuz gidiyor derken, çocuğun konuşmaya başlayamaması, içtimai etkileşim becerilerini kazanamaması, öz başına kafi gelecek kurda ortak toplumda fert olacak kapasiteye ulaşamamasını kastediyorum. Bu en şişman zorluk."
Türkiye'de aşkın sayıda bebek psikiyatri hekiminin olduğunu, aşkın sayıda uzmanın yetiştiğini tamlayan Ekinci, ailelerin gözlemlediği "Bebeğim gözüme bakmıyor, bana gülümsemiyor, hissî dek ihdas etmek istediğimde ilgilenmiyor, güya hoşlanmıyor, tığ ayrıldığımızda güya kendiliğinden duruyor, oyuncaklarla korkmak istemiyor, oyuncakları ayrımlı biçimde kullanıyor, otomobilin tekerini döndürüyor, ellerini kendiliğinden sallıyor, yaşıtlarının arasına soktuğumuz devir onlarla korkmak istemiyor, kendiliğinden duruyor." üzere durumların ortak yahut hâlâ ortak tomar olması biçiminde er teşhise erişmek icap ettiğini söyledi.
Prof. Dr. Ekinci, tanısı akla yatkın konulmuş, hususi terbiye planı akla yatkın mamul evlatların da gine bebek psikiyatri uzmanına gereksinimleri olduğuna ayraç ederek, evlatların bazılarında otizm haricinde uyanıklık eksikliği, gayz arama ve odaklanma zorlukları, baş döndürücü hareketlilik, sinirlilik, tutum ve hab zorluğu, obsesyon üzere durumların da görülebildiğini, bunların izleme ve tedavisinin de ehemmiyetli bulunduğunu aktardı.
"Aileler eğitsel sıkıntıların yanı esna etiketlenme ile de savaş ediyor"
Üsküdar Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı Başkanı Doç. Dr. Emel Sarı Gökten ise ailelerin otizmle karşılaştıklarında beş altı sarsıntı yaşadıklarını aktardı. Gökten, "Birincisi, evlatları bu tanıyı aldığında yaşadıkları travma. Doğduğu andan itibaren gerçekte mıhlı bulunduğunu düşündükleri bebek çabucak ve hayat boyu sürecek ortak bozukluğun tanısını alıyor. Dolayısıyla ortak anne, ata düşüncesince yaşamda en çetin durum. Bu travmayı atlattıktan muahharen da ikinci evrede içtimai ortamın, toplumun, çevrenin bu ailelere yaptıkları, bu evlatları desteklememeleri hesabına hâlâ şişman ve derinliğine devamlı bulunan dünkü ortak sarsıntı başlıyor. Ben ailelerle çalışırken en aşkın bu noktalarda yorulduklarını görüyorum." niteleyerek konuştu.
Ailelerin çocuğun otizm tanısı aldığını ortak müddet muahharen benimseme ederek yapması gerekenlere odaklanabildiğini fakat ailenin o yapılması gerekenlere yöneldiği anda önüne nice engelin çıktığını aktaran Gökten, şu biçimde bitmeme etti:
"Eğitim sisteminin herhangi ortak bebek düşüncesince denktaş imkanlar sunmaması yahut hususi eğitimle ilgilendiren kavramların birçoğunun gerçekte aileyi maddesel kendisine da zorlaması, evlatların aldıkları eğitimlerin de birbirinden aşkın ayrımlı bulunmasına illet oluyor. Yani birileri aldıkları terbiye dair aşkın talihsiz olabiliyor. Tabii meslek evresinde aşkın teessürat oluyor.
Çocuğun okula start yaşı, karı düşüncesince herhangi ortak daim düşünce olmakta öncesinde. Çünkü 'Ne olacak? Normal ortak okula gidebilecek mi? Normal ortak okula giderse nite karşılanacak? Öğretmen bizi sahiplenecek mi? Akranları müstebitlik meydana getirecek mı? hususi ast sınıfa alınır mı?' üzere korkular yaşıyorlar. Çünkü bebek şayet alışılagelen ortak sınıfa uzlaşma sağlayamayacak özellikteyse o okulun hususi ast sınıfına yerleştirilmesi gerekiyor ve bir çok karı düşüncesince de bu elbette aşkın can sıkıcı ortak obje oluyor. Yine de kabullenebiliyorlar güçlükle yaşadıkları eğitsel sıkıntıların indinde bu etiketlenme ve ilkin bu zorluklarla savaş dair ailenin bekâr kaldığını aşkın ortak tomar görüyorum."
"Otizmin eskiye uyarınca aşkın hâlâ kesif tanıdık ortak bozukluk"
Doç. Dr. Emel Sarı Gökten, otizmli erat düşüncesince terbiye sisteminin hâlâ dobra bir duruma getirilmesi icap ettiğini dile getirerek, şunları kaydetti:
"Bir taraftan da bu ayrıntılar düşüncesince terbiye sisteminin aşkın hâlâ nitelikli ortak bir duruma getirilmesi lazım. Bu aileleri ve bu evlatları sahiplenen, er yaştan itibaren süregelen hususi terbiye dayanak sistemlerinin geliştirilmesi lazım. Okulların, öğretmenlerin bu mevzuda bilgelik sahibi olması lazım. Tabii ki herhangi ortak bebek ortak kaynaştırma talebesi yahut alışılagelen dershane talebesi olamayacak güçlükle hususi ast sınıfta caba olsa onun orada oldukça öz kapasitesini gerçekleştirmesi düşüncesince nitelikli ortak terbiye alması lazım. Okul dışındaki terbiye sisteminin de öyle."
Gökten, "Toplumun otizm dair öğrenmeye, bilmeye aşkın açıkça olması benim en ehemmiyetli dileklerimden bir tanesi bu. Otizmli ayrıntılar ayrı değil, kısaca bizlerden kopuk, bekâr yaşaması müstelzim insanoğlu değil. Onlar etiketlenmesi müstelzim ayrıntılar değil, herhangi ortak bir tanesi bizim çocuğumuz. Hiçbir devir aklımızdan çıkarmamamız müstelzim obje de bizim de anca ortak çocuğumuzun olma ihtimalinin mevcut olduğu. Dolayısıyla bu ailelerin desteklenmesi aşkın önemli." ifadeleriyle laflarını tamamladı.
