İzmir
Küçük Menderes Ovası'nda yetiştirilen kenevirin evlerin bahçelerindeki çarklarda anadan görme yöntemlerle işlenmesiyle elde edilmiş halatlar, asırlarca bölgenin en ehemmiyetli dirimsel deposu oldu.
Geçmişi Antik Çağ'a dayalı ve Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'un fethinde gemilerde kullandığı urganları ördürdüğü arazi kendisine söylenti edilen Tire'de, kayıtlara layıkıyla 1950'lerde 600 yöresinde çark bulunurken, sıra işi üretimin gelişme göstermesi ve Küçük Menderes Nehri'ndeki suyun azalmasıyla aileler mesleği giderek bıraktı.
Özel ortak kuruluşa ilişik fabrikada çağcıl makinelerle üretimin bitmeme etmiş bulunduğu ilçede, anadan görme el urgancılığı ise 62 yaşındaki eli uz Raife Baysal kabilinden namevcut olmaya yüz tutmuş meslekleri takdim etmek düşüncesince Kent Müzesi'nde açılan kısımda simgesel kendisine sürdürülüyor.
Müzede vazifeli Baysal, urganın haricinde kenevirden tezyinî eşyalar da üretiyor.
Urgancılık meşakkatli
Raife Baysal, AA muhabirine, ilkokuldan sonradan eğitimine bitmeme etmediğini, ana babasının yanı sıra urgancılığı öğrendiğini söyledi.
Çocukluğunda Tire'de münteşir kendisine urgancılık yapıldığını dile getiren Baysal, "Babam, amcalarım urgancıydı. Tire'nin geçimi de urgancılıktan sağlanırdı. Her evde tek yok ise en azından tek çark vardı." dedi.
Urgancılığın güç ortak meslek bulunduğunu tabir fail Baysal, istihsal periyodunu şu şekilde anlattı:
"Kendir tohumu tarlaya ekilmesinin arkası sıra bitkinin yetişerek 2,5-3 m. olması beklenir. Bunlar büyüdükten sonradan biçilir, suya gömülür. Eskiden Küçük Menderes vardı, demincek suyu kesildi. Berrak akardı, o suyun içre 9-10 devir gömülürdü. Sudan çıkarıldıktan sonradan kurutulur ve develerle evlere dağıtılırdı. Evlerde soyulur ve fakat o devir işlenmeye müheyya olur. Mahlacımız dövülür, tarakta taranır, rafine biçimde çarkımızda işlenmeye müheyya olur. Büyük kalıplarla birleştirildiğinde urgan halat biçimine gelir. 75 metre, 100 m. istediğimiz boyunda olur. Daha başlangıçta kamyonlarda ağırlık sarmalarında kullanılırdı, kuyu urganları yapılırdı."
Tireli gençlerin anadan görme meslekleri öğrenmeye ahlaksız bulunduğunu tamlayan Baysal, "Bu sanatı bildiğim düşüncesince alım çalım duyuyorum. Unutulmamasını istiyorum. Bizler ölmeden birilerine kalıt bırakılsın istiyorum. Dilim döndüğünce söylemeye çalışıyorum. Gençlerimiz öğrensin, bilinsin, bunlar atalarımızın mesleği." diyerek konuştu.
Kenevirden ev eşyaları da yaptığını vurgulayan Baysal, şunları kaydetti:
"İşlemiş olduklarımı ne yapsam diyerek düşündüm. Runnerler (dekoratif uzun, elverişsiz masa örtüsü), sepetler, çantalar, şapkalar hazırlamaya başladım. Ürettiklerimiz de müzemizde satılıyor. Oğluma da öğrettim lakin giderek yapar mı bilmiyorum. Ata meslekleri bulunduğu düşüncesince ölmemesi icap ettiğini düşünüyorum. Sağlıklı ortak malzeme. Eskiden kilimlerimiz vardı, atıklarından minder yapardık. Her gayrimeskûn değerlendirilirdi. Öğrenmek talip çok. Hiçbir obje bedava öğrenilmiyor. Her işin ortak zorluğu bulunduğu kadar bunun da zorlukları var, çabucak bire aklık olmuyor."
