Yıllar sonraları rastlanan 'Batman bantlı gübürcü balığı' korunacak

Rize

Dünya Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliğince al listeye alınarak neslinin tükendiğine inanılan, Shoal isminde Doğa Koruma Örgütünce dünyanın en aşırı aranan 10 balık şekli ortada arsa meydan "Batman bantlı gübürcü balığı"nın tespiti düşüncesince Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Dekan Yardımcısı Doç. Dr. Cüneyt Kaya ve Araştırma Görevlisi Dr. Münevver Oral'ın emek harcaması müşterek müddet evvela meyve verdi.

Akademisyenlerin yürüttüğü icraat kararı Sarım Deresi ve Sason Çayı'ndaki arsa çalışmalarında rastlanılan balığın "Batman bantlı gübürcü balığı" bulunduğu belirlendi.

Ünlü oyuncu Leonardo DiCaprio'nun, 47 sene aradan sonradan belirleme edilen adalet alakalı haberi toplumsal iletişim araçları hesabından paylaşması ise balığa merakı artırdı.

Doç. Dr. Kaya, AA muhabirine, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesinde mevcut "Türkiye'nin en açık şekerli su balığı müzesi"nde 70'ten müşterek tomar tanımlanan türün insan örneklerinin arsa aldığını söyledi.

Kaya, 1974 senesinde Prof. Dr. Ali Kelle kabilinden rastlanan "Batman bantlı gübürcü balığı"na o tarihten itibaren hiçbir rastlanmadığını belirterek, bu balığın dünyada 300'den müşterek tomar kaybolma çeşit ortada geçmiş 10'da bulunduğunu dile getirdi.

Bölgede 12 senedir çalıştığını, Dicle Nehri'nin balık faunasının acele emek harcaması bulunduğunu özetleyen Kaya, laflarını şu şekilde sürdürdü:

"Bu türün baştan sona peşindeydik yemeden içmeden türün tababet lokalitesi Batman Barajı'nın altıydı. Batman Barajı, suyun debisini ve yapısını değiştirdiği düşüncesince aşağılık kesimlerde bulamadık. Türün neslinin tükendiği şüpheleri vardı. Barajın dair odaklandık. Dokuz günce arsa planımızın geçmiş gününde barajın üzerindeki Sarım Deresi ve Han Deresi, başka ismiyle Sason Çayı'nda balıkları bulduk. Artık habitatını ve popülasyonunu biliyoruz. Bundan sonradan tehditlerini belirleyip üstünde gitmeye bitmeme edeceğiz."

Dünya üstünde sadece bu alanda canlı "Batman bantlı gübürcü balığı"nın saf hayat sektörünün ağırbaşlı tehditler altında bulunduğunu özetleyen Kaya, bunların kuraklık, kirlilik, lağım döşemi atıkları, tarımsal gübrelerin müşterek tomar oranda uygulanması, plastik atıklar, öz yatağında meydana mevrut değişimler, yapım makineleri, taş ocakları, fantom avcılık, istilacı enva ve hidroelektrik santralleri biçiminde sıralanabileceğini tabir etti.

Doç. Dr. Kaya, alanda saf şekilde namevcut üç balık şekli arsa aldığını belirterek, "Bunlardan ikisi ecnebi türler, ebekuşağı alabalığı ve alçak sazan olup sadece havuz balığı şekilde bilinen İsrail sazanı istilacı özelliği ile saf türlerle gıda ve yurt rekabetine girerek ekosistem üstünde bası yaratmaktadır." dedi.

"İkinci adımda bu şekli arkalamak istiyoruz"

Çalışmanın ikinci adımında şekli arkalamak istediklerine ayraç fail Kaya, bu mevzuda muhtelif teşebbüs ve faaliyetlerde bulunduklarını, ehlî yönetsel amirlerden kaza ulusal pedagoji bilimi müdürlerine denli düet görüşmeler yaptıklarını söyledi.

Kaya, Batman Sason, Diyarbakır Kulp ve Lice ilçelerinde liselerde farkındalık çalışmalarını bollatmak az daha seminerler verdiklerini, gençlerle doğa bilinci üstünde konuşma gerçekleştirdiklerini, bölgedeki çırçıplak maşer kuruluşlarıyla derinti yaptıklarını, 80 köyü içeren SARIM-DER ile Diyarbakır Sur'da derinti örgütlü ettiklerini tabir etti.

İleriye çevrik icraat düşüncesince bakanlıklar ve arsıulusal kuruluşlarla teşrikimesai boyunca olduklarını aktaran Kaya, mevzunun farkındalık emek harcamaları genişletilerek bölgedeki topu topu paydaşları etraflı bir duruma gelmesini amaçladıklarını dile getirdi.

Bulgular daha sonra dünyanın önde mevrut hilekârlık kuruluşlarıyla paylaşımlar yaptıklarını özetleyen Kaya, oyuncu Leonardo DiCaprio'nun arsıulusal alandaki haberlerden birtanesini paylaştığını hatırlatarak, "Çok müşterek tomar takipçisinin bulunması, isminde sanlı müşterek oyuncu ve mekân gönüllüsü olması zımnında çalışmamız açık kitlelere ulaştı. Türün korunması hesabına ehemmiyetli müşterek eylemdi. Buradan namına teşekkürname ediyoruz." niteleyerek konuştu.

Türün 1974'te rastlanmasının arkası sıra nice el ehlî ve ecnebi araştırmacıların girişimleri bulunduğunu yemeden içmeden başarısızlıkla sonuçlandığını tabir fail Kaya, şunları söyledi:

"Balığın bildik azami boyu 3,6 santimetre. Bazı araştırmacılar bu parametreyi dikkate almayıp ağ menfez açıklığı açık kepçe yahut ağlarla kontrol faaliyetleri yaptılarsa balık ıvır zıvır boyunun avantajıyla bu ağlara pürüzsüz firar etmiş olabilir. Biz 2-3 milim ağ menfez açıklığına cemaat kepçe kullandık başkaca balık kaybolma müşterek çeşit bulunduğu düşüncesince literatürde biyolojisi ve yurt tercihleri kendisince hiçbir hilekârlık yoktu. Bu sebeple balığın nite müşterek su boyunca olabildiği araştırmacılar kabilinden meydana getirilen öngörüler dikkate alınarak yapılmıştı. Biz bugünkü bilgiler ışığında türün sığ ve aceleci cereyanlı suları yeğleme ettiğini biliyoruz. Oysa eski araştırmacılar, türün geçmiş tanımlandığı lokalite bulunan Malabadi Köprüsü dolaylarına odaklanmıştı yemeden içmeden 1986-1999 yılları ortada o bölgedeki suların habitatı değişikliğe uğrayarak yoğun ve aheste cereyanlı müşterek çözüm almıştı."

"Leopar sazanı derinliğine senelerdir kayıp"

Doç. Dr. Kaya, kaybolma 10 türden ikincisinin de Batman ve Dicle Nehri yöresinde bulunduğunu aktararak, "Leopar sazanı derinliğine senelerdir kayıp. En akıbet 10 sene evvela görüldü. Bununla alakalı düzentileme sürdürüyoruz ve umutluyuz. Bazı projelerle gündeme getirip üstünde gidiyoruz. İnşallah ikinci kaybolma balık türümüzü de bulacağız." ifadesini kullandı.

Bölgede "hayalet avcılığa" çoğunlukla rastlandığını, "tırıvı" ile avlanmanın aşırı müşterek tomar bulunduğunu tamlayan Kaya, kopan ağların suda balık ve hidrofil canlıların şişman ölümlerine biçim açtığını söyledi.

Kaya, ağların derinliğine seneler doğadan kaybolmadığına dikkati çekerek, şu şekilde konuştu:

"Ekosistemde dokunca verdiğiniz herhangi müşterek çeşit ve birey, zincirden çıkan herhangi müşterek çecik sistemi bozuyor. Bu sebeple Batman bantlı gübürcü balığı da başka enva kabil fantom avcılık, kirlilik, kuraklık, istilacı çeşit kabil etkenlerden etkilenebiliyor. Leopar sazanı ise büyüyen müşterek balık, 60-70 santimetreye ferah ferah ulaşabilen balık. Balıkçı ağlarına takılabiliyor. Bu nedenden dolayı balıkçıların bu balığı tanımasını ve çocuklarının, doğacak nesillerin de görmesini istiyorlarsa balıkları gine doğaya salmalarını istiyoruz. Zaten kaybolma müşterek balık. Belki balıkçılar rastlıyor, tanımıyor. Bölgede farkındalık emek harcamaları olmak istiyoruz."

Dr. Münevver Oral ise araştırmanın kalıtım bilimi boyutunu yürüttüğünü belirterek, balığı geçmiş bulduklarında doğrudan kişileştirme edemediklerini kaydetti.

Morfolojik ayrımlarını lüzum vadi gözlemleri lüzum arsıulusal uzmanlarla diyaloglar daha sonra netleştirdiklerini özetleyen Oral, "Hem kalıtım bilimi hem yapı bilimsel incelemelerimiz bizlere bu balığın evren çapında aşırı müşterek tomar aranan Batman bantlı gübürcü balığı bulunduğunu konfirmasyon etti." dedi.

Oral, arazide karlı, itici ve suların yükseldiği çağda çalışmanın zorluklarına değinerek, "Son arsa çalışmasında lüzum itici lüzum beğenilen ekipmanlardan kaynaklı ıvır zıvır güçlükler meydana geldi yemeden içmeden hepsinin üstesinden geldik. Bölgede farkındalık emek harcaması yaptık. Bölgedeki ehlî çecik denli seminerler düzenledik. Çok iyi neticeler aldık. Öğrenciler aşırı meraklıydı." niteleyerek konuştu.

"DNA örneklerini GenBank'a yükleyeceğiz"

"Batman bantlı gübürcü balığı"nın geçmiş tanımlamasının 1974'te yapıldığını hatırlatan Oral, "Günümüz koşulları ile değerlendirmemek lazım. O çağda fotoğraflarla kalıtım bilimi verilerle düzentileme yok. PCR elan keşfedilmemiş. Dolayısıyla bu adalet alakalı elimizdeki yegâne data çizimlerde. Biz ahit 21. yüzyılda tercih ettiğimiz etraflı teknolojik aletlerden, fotoğraflardan, kalıtım bilimi verilerden bahsedebiliriz. Bu manada araştırmacılarız, adalet alakalı geçmiş degaje verilerini, DNA dizilimini de GenBank'a yükleyecek. O manada aşırı dörtköşe ve gururluyuz. Çok andıran sürede DNA örneklerini GenBank'a yükleyeceğiz." değerlendirmesinde bulundu.